"Europa Europa": Film Agnieszki Holland wywołał skandal w Niemczech

Akcja filmu "Europa Europa" rozpoczyna się w 1938 roku. Młody Żyd - Salomon - mieszka z rodziną w Niemczech. W przededniu jego bar micwy dochodzi do nocy kryształowej. Zabita zostaje jego siostra. Rodzina postanawia wtedy uciec do Polski, ale we wrześniu 1939 roku Niemcy dokonują z kolei inwazji na Polskę. Rodzice wysyłają więc chłopaka do Związku Radzieckiego, a sami stają się więźniami łódzkiego getta. Salomon spędza dwa lata w sierocińcu w Grodnie, podporządkowuje się propagandzie komunistycznych władz i składa samokrytykę ze względu na "burżuazyjne pochodzenie".

Kiedy w 1941 roku Niemcy atakują ZSRR, sierociniec zostaje zlikwidowany. Wszyscy podopieczni zostają jeńcami, ale Salomon, który mówi doskonale po niemiecku, podaje się z powodzeniem za młodego więźnia komunistów. Dzięki umiejętnościom tłumacza zostaje włączony do pułku, który go znalazł. Następnie przybierając nazwisko Joseph Peters, zostaje wysłany do Berlina, gdzie dołącza do elity Hitlerjugend. Ukrywa się w tej roli do końca wojny.

W międzyczasie zakochuje się w zafascynowanej Hitlerem dziewczynie Leni. Leni jednak dostrzega jako pierwsza niearyjskie pochodzenie Salomona, który bez powodzenia próbuje zastąpić utracony napletek (jako że za młodu został obrzezany). Gdy kolejni nazistowscy znajomi Salomona nabierają podejrzeń, ten zostaje zaprowadzony do komisariatu. Szczęśliwie dla Salomona komisariat zostaje zbombardowany przez lotnictwo sowieckie. Oszczędzony przez wkraczającą do Niemiec Armię Czerwoną, Salomon wyjeżdża do Palestyny.

"Perel nie zdradzał tajemnicy swego życia do chwili, kiedy dostał zawału. Niemal na łożu śmierci uświadomił sobie, że właśnie ta tajemnica go zabija. W rocznicę kryształowej nocy pojechał do miasteczka Peine, z którego pochodził. Tam spotkał jakiegoś dziennikarza i wszystko mu opowiedział" - Agnieszka Holland mówiła Marii Kornatowskiej w książce "Magia i pieniądze".

W obsadzie filmu, który był koprodukcją RFN, Francji i Polski, znaleźli się międzynarodowi aktorzy. Główna rola przypadła w udziale Marco Hofschneiderowi, w obrazie wystąpili także: Julie Delpy, André Wilms, Ashley Wanninger i Hanns Zischler. Na ekranie oglądaliśmy też polskich aktorów: Halinę Łabonarską, Andrzeja Mastalerza, Piotra Kozłowskiego, Annę Seniuk czy Włodzimierza Pressa.

W końcowej scenie filmu na ekranie pojawia się autentyczny Salomon Perel, który po wojnie dokonał kolejnej mistyfikacji i jeszcze raz zmienił sobie życiorys, by móc wyjechać do Izraela.

"Europa Europa" trafiła na ekrany amerykańskich kin w czerwcu 1991 - kilka miesięcy przed polską premierą obrazu - zyskując powszechne uznanie krytyków, którzy porównywali film Holland do filozoficznych przypowiastek Woltera, a jego głównego bohatera do Kandyda. "Europa Europa" otrzymała Złoty Glob dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego i typowana była wśród faworytów oscarowej rywalizacji.

W Niemczech obraz polskiej reżyserki spotkał się jednak z wyjątkowo chłodnym przyjęciem. Według Holland była to reakcja obronna tych, którzy "pragną zapomnieć o oficjalnej winie".

Wybierająca kandydata do Oscara niemiecka komisja selekcyjna podjęła bezprecedensową decyzję o wycofaniu się z oscarowej rywalizacji. Jak informował 'Washington Post" członkowie komisji nazwali film Holland "nieprawdopodobnym" i "voyerystycznym", zarzucając polskiej reżyserce zbyt ironiczne spojrzenie na tragiczny rozdział historii Niemiec. Decyzję tłumaczono też tym, że "Europa Europa" nie spełnia wymogów niemieckiej produkcji.

Rezygnacja ze zgłoszenia filmu "Europa Europa" do oscarowej rywalizacji spotkała się ze zdecydowanym sprzeciwem niemieckich filmowców, pod listem poparcia dla Agnieszki Holland podpisali się m.in.  Werner Herzog, Wolfgang Petersen i Wim Wenders.

Aktor Armin Mueller-Stahl twierdził, że powodem odrzucenia dzieła Holland przez niemieckich krytyków było nieprzepracowanie wojennej traumy. "Zrobiłem film, niemiecki film, który poruszał wątek Żydów. Przez dwa dni był wyświetlany w kinie w Hamburgu, potem kolejne dwa dni w Hanowerze. Zobaczyło go może ze czterdzieści osób. Niemieccy dystrybutorzy nie chcieli się zaangażować z powodu wątku żydowskiego. Tak zmarnowano cztery miliony dolarów. To nieprawdopodobne. Musimy zmierzyć się z własną przeszłością - i to teraz, ani nie tłumaczyć się tym, że jest na to za wcześnie lub za późno" - mówił aktor.

Mimo braku oficjalnego zgłoszenia do nagród Akademii, "Europa Europa" otrzymała nominację w kategorii "najlepszy scenariusz adaptowany". Obraz stał się też najbardziej kasowym niemieckim filmem w Stanach Zjednoczonych od czasu "Okrętu" Wolfganga Petersena (1981).

Zobacz również:

Polska seksbomba porzuciła aktorstwo. Co robi dziś?

Rozenek-Majdan bez cenzury. Gwiazda TVN w erotycznych scenach

Młoda polska aktorka nago na planie. Starszy partner zawstydzony

Więcej newsów o filmach, gwiazdach i programach telewizyjnych, ekskluzywne wywiady i kulisy najgorętszych premier znajdziecie na naszym Facebooku Interia Film.