SERAFINA LOUIS zwana też Serafiną de Senlis, "bez rywalki"
1864
Serafina przychodzi na świat 2 września w Arsy-sur-Oise. Jej ojciec jest zegarmistrzem, matka służącą.
Okres dzieciństwa upływa Serafinie pomiędzy szkołą (mówiono, że była dobrą uczennicą) a polami (jest pasterką).
1877
Jako 13latka zostaje służącą w Paryżu.
Później, zatrudniona w instytucji dla dziewcząt, wkracza w świat sztuki obserwując zajęcia nauczyciela rysunku.
1882
Kiedy kończy 18 lat zostaje zatrudniona jako posługaczka u sióstr zakonnych w klasztorze Saint-Joseph-de-Cluny, gdzie spędzi 20 lat.
1902
Kolejna posada służącej.
1905
Według Serafiny to Anioł Stróż podsunął jej myśl o rysowaniu, a następnie o malowaniu. Bardzo pobożna Serafina przyzwyczaja się do tych objawień i "głosów", które będą jej towarzyszyć przez całe życie.
1912
Spotkanie z niemieckim kolekcjonerem Wilhelmem Uhde, który wynajmuje w Senlis mieszkanie. Każdego ranka Serafina sprząta je przez godzinę.
Goszcząc u lokalnych drobnomieszczan Uhde zachwyca się martwą naturą przedstawiającą jabłka. Dowiedziawszy się, że autorką jest Serafina, z zapałem namawia ją do malowania.
1914
Wybuch wojny. Po konfiskacie dóbr Uhde wyjeżdża do Niemiec.
1927
Po powrocie do Francji Uhde osiedla się w Chantilly. Podczas zwiedzania wystawy miejscowych malarzy w merostwie Senlis "na nowo odkrywa" Serafinę i postanawia zająć się jej karierą.
Aby ułatwić Serafinie pracę, Uhde regularnie dostarcza jej wielkie płótna i barwniki oraz wspiera ją finansowo.
Początek popularności, pierwsze artykuły w prasie, pierwsze sprzedane obrazy?
1929
Wilhelm Uhde organizuje w Paryżu wystawę "Malarze świętego serca". Kilka obrazów Serafiny wisi obok obrazów Celnika Rousseau.
Wiele dzieł zostaje zakupionych przez prywatnych kolekcjonerów, amatorzy odwiedzają ją w Senlis, rozmawia się o niej? Rozpoczyna się okres stosunkowego dobrobytu, podczas którego Serafina daje upust swojemu "fantazjującemu" usposobieniu i trwoni pieniądze?
1930
Kryzys ekonomiczny komplikuje już i tak dość niepewną sytuację finansową Wilhelma Uhde. Jego problemy materialne, które całkowicie wymykają się Serafinie, pogrążają ją w niepokoju i niezrozumieniu.
1931
Wcześniejsze "ekstrawagancje" przybrały taki rozmiar, że można w nich dostrzec oznaki psychicznej choroby.
Serafina rozmawia ze sobą, przemawia do przechodniów obwieszczając koniec świata, mówi od rzeczy, krzyczy o prześladowaniach...
1932
31 stycznia Serafina wywołuje w Senlis skandal. Policjanci zaprowadzają ją do miejskiego szpitala, gdzie postawiona zostaje bezapelacyjna diagnoza : "fałszywe przekonania ukierunkowane na prześladowanie, omamy psycho-sensoryczne, brak koordynacji ruchów?"
25 lutego Serafina zostaje umieszczona w szpitalu psychiatrycznym w Clermont-de-l'Oise. Od tego momentu odmawia malowania.
W tym samym roku jej obrazy są pokazywane w Paryżu na wystawie "Współcześni prymitywiści".
1934
W swojej książce "Pięciu mistrzów prymitywizmu" (1949) Wilhelm Uhde uznaje rok 1934 za datę śmierci Serafiny. Ta informacja rodzi mnóstwo interpretacji?
1937 i 1938
Wystawa "Ludowi mistrzowie rzeczywistości" w Paryżu, później w Zurychu, a następnie w MoMA w Nowym Jorku.
1942
Wystawa "Prymitywiści XX wieku" w Paryżu.
Serafina umiera 18 grudnia w szpitalu psychiatrycznym w Clermont-de-l'Oise. Ma 78 lat. Zostaje pochowana w zbiorowej mogile.
1945
Z inicjatywy Wilhelma Uhde w paryskiej Galerie de France odbywa się pierwsza wystawa w całości poświęcona Serafinie.
HOŁD SZPITALA W CLERMONT...
W 2007, jak co roku od 1999, zarząd miejski uhonorował pamięć blisko 3500 chorych umysłowo ze szpitala w Clermont-de-l'Oise, zmarłych z głodu i wycieńczenia podczas II Wojny Światowej.
Z tej okazji, stowarzyszenie kulturalne Przyjaciół Szpitalnego Ośrodka Międzydepartamentalnego w Clermont-de-l'Oise postanowiło złożyć hołd Serafinie i umieścić pamiątkową tablicę w miejscu zbiorowej mogiły.
Możemy na niej przeczytać słowa będące życzeniem Serafiny wyrażonym w jednym z listów: "Tu spoczywa Serafina Louis Maillard 02-09-1864 - 18-12-1942, w oczekiwaniu na błogosławieństwo zmartwychwstania."
Wilhelm Uhde
"Twórczość, o której mówimy, jest jedyna w swoim rodzaju i wychodzi zwycięsko z każdego porównania. Jej genezy nie da się zbadać. Wymyka się prawom zwyczajowo rządzącym malarstwem, jakkolwiek zaspokaja najwyższe wymagania. Serafina przy użyciu najskromniejszych elementów, kilku kwiatów, liści, drzew, płynącej wody, wykreowała śmiałymi i własnymi środkami imponujące dzieło."
Pięciu mistrzów prymitywizmu - 1949
François Mathey
"Oto niewyrażalna tajemnica tworzenia. Serafina ze swojego skromnego świata wieśniaczki, stworzyła raj, w którym nieobecne są kobiety na posługi, ale złote jabłka w koszach, wiszące kiście rubinowych winogron, mieniące się bukiety?"
Sześć malarek - 1951
André Malraux
"Jest oczywistym, że to kwiaty służą Serafinie do malowania obrazów, a nie obrazy do malowania kwiatów."
Głosy ciszy - 1951
J.-P. Foucher
"Ogród Eden, Raj odnaleziony ! Malarska twórczość Serafiny jawi się jako całkowicie przeniknięta nostalgią za Rajem. Nadzwyczaj biegle wykorzystując środki sztuki intuicyjnej, Serafina nie przestała malować, pod różnymi postaciami, tego świętego drzewa, które znajduje się w centrum świata i łączy ziemię z niebem. Przedstawiając wniebowstąpienie drzewa (drzewa-krzaku, drzewa-bukietu) przedstawia wniebowstąpienie duszy?"
Serafina de Senlis - 1968
Anatole Jakovsky
"Jeden z największych malarzy naiwnych wszechczasów".
Encyklopedia malarzy naiwnych na świecie - 1976
Wilhelm Uhde
" ODKRYWCA " CELNIKA ROUSSEAU... I SERAFINY
Lider niemieckiej społeczności w Paryżu.
Przyjaciel Braque'a i Picassa.
Znaczący kolekcjoner i historyk sztuki?
Bardziej kolekcjoner niż marchand, Wilhelm Uhde pozostanie nierozerwalnie związany z paryską awangardą artystyczną lat pierwszej połowy XX w., a znany przede wszystkim dzięki tym, którym poświęci lwią część swojej energii i fortuny: malarzom naiwnym, a raczej "współczesnym prymitywistom", których podczas pierwszej poświęconej im wystawy, w Paryżu w 1929, nazwie także "malarzami świętego serca".
Wywodzący się z pruskiej rodziny mieszczańskiej Uhde początkowo studiuje prawo, zanim podróż do Florencji radykalnie nie wstrząśnie jego życiem. W 1903 osiada w Paryżu, by być bliżej nowej sztuki i szybko zostaje liderem niemieckiej społeczności, centralną postacią kawiarni Dôme, w której zbiera się ta grupa.
W swoich poszukiwaniach artystycznych szybko dostrzega potencjał i wyjątkowo nowatorski charakter malarstwa Celnika Rousseau. Będąc jednym z pierwszych, którzy zakupią dzieła artysty, jako pierwszy poświęci mu wydaną w 1911 roku książkę "Henri Rousseau, Celnik".
Przyjaciel Braque'a, Roberta Delaunay (którego żona Sonia była przez chwilę jego towarzyszką?), spoufalony z Picassem (i sportretowany przez niego w 1907) staje się znaczącą postacią. To dzięki jego namowie młody Daniel-Henry Kahnweiler, jego rodak, odwiedzi atelier hiszpańskiego malarza w "Bateau-Lavoir". W ten sposób przypieczętował los jednego z największych marchandów sztuki XX wieku.
Wraz z wybuchem I Wojny Światowej Uhde zostaje zmuszony do powrotu do Niemiec. Wcześniej ograbiono go z kolekcji, skonfiskowanej, a następnie rozproszonej przez francuski rząd.
Do Francji powróci dopiero w połowie lat 20. W 1927, w Chantilly, ponownie spotka się z tą, która przed wojną była jego służącą, i której talent wspierał: Serafiną Louis, zwaną "de Senlis". Poświęci jej dużo energii i pieniędzy.
Oprócz Serafiny wspiera również wielu innych "współczesnych prymitywistów", między innymi Louisa Vivin, Camille Bombois, André Bauchanta? Jest zafascynowany tymi artystami, dla których, według jego słów "obiektem wyobrażeń nie jest wygląd rzeczy, ale ta wyższa rzeczywistość wyrażająca kosmiczny stan rzeczy?"
W 1938 zostaje pozbawiony niemieckiego obywatelstwa i majątku, po raz kolejny skonfiskowanego przez Francję (podobnie jak zbiory jego przyjaciela Kahnweilera). Uhde spędza wojnę ukrywając się w południowo-zachodniej Francji. Umiera w 1947 roku w Paryżu, po zrealizowaniu wielkiego marzenia swojego "odkrycia": zorganizowaniu w 1945 roku monograficznej wystawy Serafiny w Galerie de France?
Bertrand Lorquin,
kustosz Musée Maillol
W czasach Renesansu przyjęto zwyczaj określania artysty nazwą miasta lub wioski, z której pochodził. I w ten sposób poznaliśmy Antonello da Messina, Leonarda da Vinci... Serafina dołączyła do tej tradycji na początku XX wieku stając się Serafiną de Senlis lub po prostu Serafiną. Skromna sprzątaczka jest trawiona pragnieniem malowania, tą sławną "wewnętrzną potrzebą", o której wspominał Kandinsky mówiąc o każdym artyście dotkniętym prawdziwym pragnieniem tworzenia. To w Senlis, nieprzerwanie tonącym w gotyckim klimacie, esteta i niemiecki kolekcjoner Wilhelm Uhde odkrywa talent i osobowość swojej sprzątaczki. Uhde jest zdumiony siłą, znaczeniem, a przede wszystkim intensywnością bijącą z kwiatowych kompozycji malowanych przez Serafinę. Dostrzega w jej obrazach odbicie współczesnego prymitywizmu, to znaczy potęgę przedstawiania świata nieświadomości wolną od szkół, akademizmu i jakiejkolwiek przynależności. Serafina jest samoukiem, sama wyrabia farby i swój sposób zachowa w sekrecie. Podzieloną pomiędzy sztukę patologii a wewnętrzne światło Serafinę zamieszkują wizje. Czasami odkrywa je przyglądając się rozświetlonej rozecie katedry w Senlis. Podobna średniowiecznej ludności wpadającej w zachwyt w obliczu czystości kolorów i obrazów, Serafina odtwarza w swoich obrazach pożar, który rozpalał dusze całych pokoleń.
Był to jeden z wymiarów jej sztuki, który zafascynował Wilhelma Uhde. W malarstwie Celnika Rousseau, którego talent dostrzegł najwcześniej, widział siłę wyrazu odnalezioną później u Serafiny. Zorganizuje jej wystawy i wprowadzi do historii współczesnego malarstwa. Gdyby nie on, jej obrazy pozostałyby zapomniane, zawieszone w kilku biurach notariuszy. Pamiętajmy, że znaczenie Georges'a de La Tour zostało odkryte dopiero w latach 30., i że trzeba było doczekać końca XIX wieku, aby wyróżnić Vermeera spośród innych malarzy holenderskich!
Film odtwarzający epizody tragicznego, ale jakże wzruszającego życia Serafiny staje się jedną ze zbyt rzadkich okazji do wskrzeszenia z niepamięci wielkiego artysty. Muzeum Maillol posiadające zgromadzone przez Dinę Vierny znaczące zbiory dzieł pięciu współczesnych prymitywistów, a w szczególności dzieł Serafiny, przyłącza się do tego wydarzenia.
Bertrand Lorquin
