"Wojciech Pszoniak był obdarzony niezwykłym talentem"

"Miałem osobisty stosunek do Wojciecha Pszoniaka, bo był lwowianinem. Kiedy kilkanaście lat temu przygotowywaliśmy dodatek specjalny 'Tygodnika Powszechnego' o Lwowie - przeprowadziłem z nim długa rozmowę. Opowiadał w niej o swoich lwowskich wspomnieniach" - powiedział PAP prof. Tadeusz Lubelski.

"Miałem tę przyjemność, że chodziłem do tej samej szkoły, co on w Gliwicach, więc mieliśmy wiele wspólnych tematów i spotykaliśmy się" - dodał.

Lubelski podkreślił, że Pszoniak "był wspaniałym aktorem". "Był artystą obdarzonym niezwykłym talentem i pracowitością. I miał to szczęście, że spotkał w odpowiednim momencie znakomitych reżyserów - najpierw w teatrze Konrada Swinarskiego" - wyjaśnił.

"Pamiętam jego niezapomniana rolę Puka w 'Śnie nocy letniej' Swinarskiego z 1970 r. To wtedy dał się poznać publiczności Starego Teatru w Krakowie, a ja wówczas jako student starałem się nie opuszczać żadnych ważnych przedstawień. To było prawdziwe objawienie - on jako Puk" - wspominał krytyk.

Zwrócił uwagę, że to w tym czasie wypatrzył Pszoniaka w Starym Teatrze Andrzej Wajda. "Początkowo w teatrze krakowskim Wojciech Pszoniak był nieco w cieniu swojego starszego brata Antoniego, który wtedy był u szczytu talentu, grywał główne role. Tymczasem talent młodszego brata rozkwitł" - mówił Lubelski.

"Gdy Andrzej Wajda go wypatrzył - obsadził go przede wszystkim na początku 1971 r. w 'Biesach' wg Dostojewskiego. To była jedna z dwóch centralnych kreacji, na których stało to przedstawienie. Dialogi Jana Nowickiego, który grał Stawrogina, z Wojciechem Pszoniakiem, który kreował Piotra Wierchowieńskiego, były ozdobą tej inscenizacji" - wspominał krytyk. "Gdy wkrótce Pszoniak przeniósł się do Teatru Narodowego do Warszawy i zniknął z Krakowa - trudno było sobie wyobrazić, że ktoś go może zastąpić, ale publiczność stopniowo oswoiła się z Jerzym Stuhrem, który potem grał Wierchowieńskiego" - powiedział. "Prawdę mówiąc, z całym szacunkiem dla Stuhra, to już nie było to" - dodał.

Lubelski ocenił, że to po tej roli Andrzej Wajda "zakochał się w Pszoniaku jako w aktorze". "Powierzył mu kolejno dwie wspaniałe role w filmach, które nakręcił jeden po drugim - Dziennikarza i jednocześnie Stańczyka w 'Weselu', a wkrótce potem najwybitniejszą kreację filmową, jaką zagrał, Moryca Welta w 'Ziemi obiecanej'" - wyjaśnił.

"Wtedy stanęła przed nim otworem międzynarodowa kariera. Zagranie tak wspaniałych ról w filmach Wajdy otwierało przed aktorami drogi. Cała trójka przyjaciół z 'Ziemi obiecanej', obok Pszoniaka Olbrychski i Seweryn, to wykorzystała" - ocenił krytyk.

Przypomniał, że po pewnym czasie aktor przeniósł się do Paryża i zaczął grać we francuskich filmach.

"Jeszcze z wielu ról późniejszych także w polskim kinie przede wszystkim trzeba wymienić rolę Korczaka w filmie Wajdy. Kolejno wielu aktorów do tej roli się przymierzała - najpierw miał ją zagrać Henry Fonda, potem Richard Dreyfuss. Ostatecznie, Wajda wpadł na to, by powierzyć tę rolę Pszoniakowi, który po niewielkiej charakteryzacji może bardzo przypominać Korczaka" - mówił Lubelski. "I to był bardzo szczęśliwy wybór" - ocenił.

Krytyk z żalem z wrócił uwagę, że "stosunkowo za rzadko wykorzystywano talent Wojciecha Pszoniaka w późniejszym okresie". "On okazał się mistrzem epizodu. Zagrał kilka świetnych ról drugoplanowych - Ubeka w 'Krecie' Rafaela Lewandowskiego czy Gomułkę w 'Czarnym czwartku' Antoniego Krauzego" - podkreślił krytyk filmowy.

"Szkoda, że przed przedwczesną śmiercią nie zagrał jeszcze jakiejś wielkiej, czołowej roli, do czego w późnym okresie życia był predestynowany. A dowodził tego swoimi monodramami" - zaznaczył Lubelski.