Cygańskie filmy Tony'ego Gatlifa
W ramach zbliżającego się 2. Festiwalu Skrzyżowania Kultur (Warszawa, 9-17września 2006) odbędzie się retrospektywa filmów wybitnego francuskiego reżysera, Tony'ego Gatlifa, twórcy znanych w Polsce filmów "Gadjo Dilo","Exils" i "Vengo". Przegląd obejmie 10 najciekawszych dzieł spośród bogatego dorobku Gatlifa, w tym najnowszy film - "Transylwania" - którego premierowy pokaz zakończył tegoroczny festiwal w Cannes.
Kino Tony'ego Gatlifa wymyka się łatwym klasyfikacjom, może dlatego, że ten francuski reżyser urodził się w Algierii, a bardziej niż społeczeństwo francuskie pociąga go kultura i muzyka cygańska (jest także muzykiem).
Pierwszym filmem podejmującym tą tematykę był nakręcony w Hiszpanii w 1981 roku "Corre, gitano", gdzie wystąpili między innymi Cyganie z Granady i Sewilli. Film ten nigdy nie się ukazał we Francji.
"To był pierwszy film pokazujący warunki, w jakich żyją Cyganie" - powiedział Gatlif
Świat zwrócił na niego uwagę dopiero dzięki obrazowi "Les Princes". Ten wysoko oceniany przez krytyków obraz opowiada o sytuacji Cyganów, którzy postanowili osiąść na przedmieściach Paryża.
W 1992 roku Tony Gatlif rozpoczął pracę nad filmem "Latcho Drom" - prawdziwym hołdem dla cygańskiej muzyki. Wraz z niewielką ekipą Gatlif przez rok podążał muzycznymi ścieżkami Cyganów od Radżastanu przez Andaluzję po Egipt, Turcję, Rumunię, Węgry i Francję. Film zebrał bardzo dobre recenzje na festiwalu w Cannes, gdzie pokazywano go w ramach przeglądu "Un Certain Regard".
W 1997 Tony kręci "Gadjo Dilo" - portet młodego "gadjo", czyli "obcego" w języku Romów - który przybywa do cygańskiej wioski w Rumunii w poszukiwaniu tajemniczej pieśniarki. Film odniósł ogromny sukces we Francji i za granicą. Rok później Gatlif znów zaangażował dwoje aktorów z "Gadjo Dilo" - Romaine'a Durisa i Ronę Hartner - do swojego lewicowego obrazu "Je suis né d'une cigogne".
W 2000 roku gwiazda flamenco Antonio Canales debiutuje w "Vengo" Gatlifa, opowieści o dwóch konkurujących ze sobą andaluzyjskich rodzinach. To z kolei hołd reżysera dla muzyki flamenco i dla Andaluzji.
"Chciałem, by film był pieśnią pochwalną dla wybrzeża Morza Śródziemnego" - miał powiedzieć Gatlif.
Rok później we wschodniej Francji Gatlif nakręcił "Swing", w którym spotyka się dwóch małych chłopców - Max, który pragnie zostać wielkim gitarzystą i Swing, który jest Cyganem. Za "Exils", swój czternasty pełnometrażowy film, Tony Gatlif otrzymał nagrodę za reżyserię na festiwalu w Cannes. Jego ostatni film "Transylwania" po raz pierwszy zaprezentowany był w Polsce w lipcu podczas festiwalu Era Nowe Horyzonty.
Wszystkie wymienione filmy (oprócz "Corre, gitano" z 1981 roku) znajdą się w programie wrześniowej retrospektywy filmów Tony'ego Gatlifa.
