"Alchemik kina" Peter Forgacs nagrodzony Smokiem Smoków

Ze względu na pandemię koronawirusa tegoroczny festiwal został przeniesiony do Internetu. Wręczenie nagrody także odbyło się "zdalnie".

W swojej twórczość Forgacs sięga po formułę "found footage" - tworzy filmy z gotowych materiałów nakręconych przez innych autorów, najczęściej amatorów. Artysta gromadzi, archiwizuje, rekonstruuje i montuje stare, zniszczone, amatorskie taśmy filmowe, nadając im nowe znaczenia. W 1983 r. Forgacs założył w Budapeszcie Prywatną Fundację Archiwów Fotograficznych i Filmowych.

Przewodniczący Rady Programowej Krakowskiej Fundacji Filmowej prof. Tadeusz Lubelski podkreślił w laudacji, że aby scharakteryzować Petera Forgacsa sięga po sformułowanie użyte przez amerykańskich filmoznawców - alchemik kina.

"Tak jak alchemicy marzyli o tym, żeby przekształcić metale nieszlachetne w złoto, tak Forgacs od wielu dziesięcioleci używa amatorskich filmów, starych na ogół, realizowanych dla potrzeb prywatnych, żeby stworzyć z nich kino artystyczne" - mówił prof. Lubelski. Podkreślił, że Forgacs stał się niekwestionowanym mistrzem "found footage" i przypomniał, że początkowo myślał on o zajęciu się rzeźbą, potem robił filmy eksperymentalne, a dopiero potem zajął się tworzeniem nowych obrazów z archiwalnych amatorskich zasobów.

We wtorek pokazany został film Forgacsa "Zamęt" - o rodzinie holenderskich Żydów z Amsterdamu, ich amatorski film - zapis codzienności został zderzony z filmami, które w tym samym czasie realizował komisarz Rzeszy w Holandii Arthur Seyss-Inquart.

Peter Forgacs jest pierwszym Węgrem, który otrzymał Smoka Smoków.

Artysta dziękując za nagrodę, powiedział, że kiedy usłyszał, że ją dostanie, poczuł na plecach dreszcz wzruszenia. "To dla mnie ogromny zaszczyt. Nie jest to nagroda tylko dla mnie, dzielę ją ze wspaniałymi artystami kina. Tworzenie filmów to praca zbiorowa, więc Smok Smoków wędruje też do moich współpracowników" - mówił Peter Forgacs. Wymienił m.in. muzyków Tibora Szemzo, Janosza Masika, Laszla Melis oraz montażystów Petera Sassa, Zoltana Vidę i Kati Juhasz. "Jako, że dokument jest fikcją, a fikcja dokumentem - viva Bunuel, David Lynch, Flaherty, Jonas Mekas, Ildiko Eneydi i Kieślowski" - dodał.

"Żyjemy teraz w trudnych czasach" - powiedział Forgacs. "W naszych ojczyznach brutalne kłamstwa atakują godność ludzi oraz prawdę. Wojna kulturowa podkopuje niepodległość państw i instytucje. Problemem nie są więc tylko bieda, uciski, pandemia i wyzyskiwanie przyrody, ale też plemienny nacjonalizm. Ale nie jest to zła sytuacja dla filmowców. Jest o czym robić filmy" - podkreślił.

Laureat Smoka Smoków otrzyma statuetkę autorstwa artysty - Macieja Jurkowskiego-Lukasa (do 2018 roku były to rzeźby autorstwa prof. Bronisława Chromego).

Forgacs był w Krakowie kilka razy. Dwa lata temu był na festiwalu przewodniczącym jury Międzynarodowego Konkursu Filmów Dokumentalnych. W 1999 roku jego film "Exodus przez Dunaj" został w Krakowie nagrodzony Srebrnym Smokiem i nagrodą FIPRESCI.

W programie tegorocznego festiwalu znalazła się retrospektywa Forgacsa. Pokazywane będą m.in. filmy "Traktat Wittgensteina", "Swobodne opadanie", "Pocałunek Kadara", "Imigrancki blues - amerykański sen" czy "Miss Universe 1929". Widzowie będą mogli zobaczyć także fragmenty audiowizualnej instalacji "Listy do tych co daleko", którą Forgacs przygotował specjalnie na otwarcie Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie w 2013 roku.

W ramach warsztatów dla filmowców laureat Smoka Smoków poprowadzi w Krakowie klasę mistrzowską.

Peter Forgacs urodził się w 1950 r. w Budapeszcie. Na początku lat 70. ukończył Węgierski Uniwersytet Sztuk Pięknych. Jest artystą medialnym i niezależnym twórcą filmowym. Najbardziej znana jest seria jego filmów "Prywatne Węgry" opartych na filmach domowych z lat 30. i 60. XX wieku, które dokumentują życie zwykłych ludzi, które wkrótce zostanie przerwane przez niezwykłą traumę historyczną, która pojawia się poza ekranem.

Forgacs był nagradzany na wielu międzynarodowych festiwalach filmowych. W 2007 roku otrzymał nagrodę Erasmusa "przyznawaną osobie lub instytucji, która wniosła wyjątkowo ważny wkład w kulturę w Europie". Dwa lata później reprezentował Węgry na Biennale w Wenecji.

Nagroda Smok Smoków, przyznana w tym roku po raz 23, to najwyższe wyróżnienie Rady Programowej Krakowskiej Fundacji Filmowej, organizatora Krakowskiego Festiwalu Filmowego, jako wyraz uznania za wkład w rozwój światowej kinematografii w dziedzinie filmu dokumentalnego i animowanego.

Wśród dotychczasowych laureatów są m.in. Werner Herzog, Kazimierz Karabasz, Bohdan Kosiński, Bogdan Dziworski, Allan King, Albert Maysles, Jonas Mekas, Helena Trestikova, Stephen i Timothy Quay, Raoul Servais, Jerzy Kucia i Paul Driessen. Przed rokiem nagrodę odebrała prekursorka nowych technik animacji Amerykanka Caroline Leaf.