Adam Pawlikowski: Sam przeciw wszystkim

Adam Pawlikowski urodził się 22 listopada 1925 roku w Warszawie. Studiował muzykologię, zajmował się krytyką filmową i muzyczną. Jego kinowym debiutem był występ w "Kanale" (1957) Andrzeja Wajdy, w którym zagrał epizodyczną rolę esesmana.

Reżyser zdecydował się na współpracę z Pawlikowskim w związku z jego AK-owską przeszłością. Pawlikowski był historycznym konsultantem "Kanału", a jako muzykolog z wykształcenia napisał również i wykonał na okarynie jeden z motywów muzycznych "Kanału".

Najbardziej pamiętną filmową kreacją Adama Pawlikowskiego jest rola porucznika Andrzeja Kosseckiego w "Popiele i diamencie" Andrzeja Wajdy. To jego bohater razem z postacią Zbigniewa Cybulskiego w słynnej scenie zapalają szklaneczki wódki na cześć nieżyjących już kolegów.

Pawlikowskiego oglądaliśmy na ekranie w innych ważnych filmach Polskiej Szkoły Filmowej: "Lotnej" Andrzeja Wajdy, "Zezowatym szczęściu" Andrzeja Munka oraz obrazach Wojciecha Jerzego Hasa: "Pożegnania", "Wspólny pokój", "Rozstanie" i "Rękopis znaleziony w Saragossie".

W latach 50. XX wieku często pojawiał się na ekranie w niemieckim mundurze. Pawlikowskiego zapraszano też na plan różnych filmów do ról drugoplanowych, bo - jak twierdzili reżyserzy - "miał wygląd przedwojennego inteligenta". Był oczytany i znał świetnie angielski.

Wielką miłością aktora była najpiękniejsza wówczas gwiazda polskiego kina - Teresa Tuszyńska ("Do widzenia, do jutra"). To był burzliwy związek. Podobno na złość Pawlikowskiemu w 1962 roku wyszła za mąż za jego przyjaciela, Jana Zamoyskiego. Małżeństwo przetrwało zaledwie rok. Tuszyńska zmarła w zapomnieniu w 1997 roku, w wieku 55 lat.

W 1968 roku Adam Pawlikowski był podejrzewany o współpracę z SB, co bardzo przeżył. W ostatnim okresie życia borykał się z problemami finansowymi, żył na granicy ubóstwa (jadał u przyjaciół i znajomych), miał manię prześladowczą i cierpiał na cyklofrenię (chorobę dwubiegunową). Przez lata choroba psychiczna się nasilała. Przyjaciele, zwłaszcza Andrzej Wajda, próbowali mu pomóc, ale bezskutecznie. 17 stycznia 1976 roku Pawlikowski popełnił samobójstwo - wyskoczył z ósmego piętra swego mieszkania na tyłach Alei Jerozolimskich.

"Adam dźwigał, że się tak wyrażę, trzeci koszyk intelektualny, koszyk metafizyczny. Ja sama w owych latach świeciłam światłem odbitym, byłam jak bombka na choince, łapałam promienie z różnych kierunków. Jednak Pawlikowski oświetlił mnie szczególnie silnie, biło od niego osobliwe, czarne światło. Dla wielu z nas był mistrzem lub pół-mistrzem. Pomnożył nasze życie o wartości, o których nie mieliśmy poprzednio pojęcia. Nas wzbogacając, sam biedniał i niszczył się z dnia na dzień. Mógłby ktoś powiedzieć, że pożerała go choroba, ale czyż my sami nie jesteśmy chorobą, a choroba - nami?" - pisała o nim Agnieszka Osiecka w swej książce "Szpetni czterdziestoletni" (1985).

***Zobacz także***