Uchwycić rzeczywistość

1. Jennifer Baichwal - jedna z najbardziej cenionych dokumentalistek kanadyjskich. Studiowała filozofię i teologię, dokumentem zajęła się, bo jak mówi, "chciała zgłębić kwestie ludzkiej kondycji, ale za pośrednictwem medium znacznie bardziej odwołującego się do emocji niż akademicka rozprawa". Autorka The Holier It Gets i głośnego Manufactured Landscapes. 2. Manfred Becker - Montażysta i współmontażysta kilkudziesięciu filmów dokumentalnych. Jego własne filmy wiążą się często z tematyką historyczną. "Historia jest z gruntu subiektywna. Służy temu, by nadać sens naszej roli w czasie teraźniejszym" - mówi Becker. Jego Fatherland to refleksja nad tym, co w dzisiejszych czasach oznacza bycie Niemcem. 3. Michel Brault. "Nie można powiedzieć prawdy, można ją jedynie ujawnić" - mówi Michel Brault. Pionier cinéma direct w Ameryce. Jako jeden z pierwszych kanadyjskich filmowców pracował kamerą z ręki. Był ważną postacią "cichej rewolucji" - przełomu politycznego w Kanadzie, do którego doszło u progu lat 60. 4. Nick Broomfield ma opinię dokumentalisty prowokatora. Opowiada o nadzwyczajnych postaciach. W swych filmach bierze udział jako postać z ekipy i "adwokat prawdy". "Dla widza ważna jest interakcja między filmowcem i tymi, których filmuje" - mówi. Jest też autorem paradokumentów: pokazywanego na Planete Doc Review Ghosts oraz znanej polskiej widowni Bitwy o Irak (Battle for Haditha). 5. Joan Churchill odegrała ważną rolę w przedefiniowaniu stylistyki cinéma vérité. Pracowała przy blisko 50 filmach jako autorka zdjęć i reżyserka. "Uwielbiam filmować w nieuporządkowanych przestrzeniach" - mówi Churchill. "Uczysz się wtedy, jak słuchać otoczenia i podążać za subiektywną kamerą, która uczestniczy w filmowanej opowieści. Dzięki temu widzowie stają się takimi samymi uczestnikami historii jak ty". 6. Malcolm Clarke - dokumentalista i producent filmowy. Autor kilkudziesięciu filmów dokumentalnych, między innymi Soldiers in Hiding o weteranach wojny wietnamskiej. Laureat Oscara za krótkometrażowy You Don't Have to Die o walce młodego chłopca z nowotworem. Wyreżyserował film fabularny Voices From a Locked Room. 7. Eduardo Coutinho - "Robię filmy o tworzeniu filmów. Zawsze jakoś wracam do tego tematu". Coutinho to brazylijski dokumentalista znany z minimalizmu i niebywale prowadzonych wywiadów dokumentalnych. Nieupiększone filmy Brazylijczyka to uderzające portrety zwyczajnych ludzi. Coutinho skupia uwagę na ulotności sytuacji i słów, które powstają w czasie spotkania bohaterów z reżyserem. 8. Paul Cowman do swoich dokumentów wnosi wyczucie narracji i nowatorstwo formalne. Pracował jako operator i reżyser przy ponad 30 filmach. "Ostatecznie, najważniejsze jest, aby ludzie wzięli udział w emocjonalnej wyprawie, która ma też dokądś prowadzić. Wyprawa musi mieć dla każdego jakiś sens" - mówi reżyser. 9. Jean-Xavier de Lestrade umiejętnie stosuje dramatyczną strukturę narracyjną, aby wprowadzić tematy związane z przestępczością, prawem i społecznymi tabu. "To nie fakty obchodzą ludzi. Działa na nich sposób, w jaki czynisz historię uniwersalną" - twierdzi de Lestrade. Zrealizował 15 filmów, w tym nagrodzony Oscarem film Murder on a Sunday Morning (2001). 10. Molly Dineen tworzy wciągające portrety ludzi i instytucji, często rozumiane jako alegorie współczesnego społeczeństwa angielskiego. Realizowała filmy o emerytowanym pułkowniku armii - Home from the Hill, londyńskim ZOO - The Ark, żołnierzach służących w Irlandii Północnej - In the Company of Men, głośny dokument o zmierzchu brytyjskiego rolnictwa - The Lie of the Land. 11. Jennifer Fox. "Mam dużo nieufności wobec tego, co znajduje się na powierzchni. Moja praca to próba zbadania tego, co kryją pozory". Wiele zawdzięcza pierwszemu filmowi Beirut: The Last Home Movie. Reżyserowała głośny serial Bill and Karen: An American Love Story. Jej film Flying: Confessions of a Free Woman był refleksją na temat współczesnej kobiecości. Od kilkunastu lat przygotowuje dokument Learning to Swim o nauczaniu ostatniego lamy Tybetu. 12. Serge Giguere. Kanadyjczyk. Jest autorem zniuansowanych portretów dokumentalnych, ujawniających to, co wyjątkowe w pozornie zwyczajnych bohaterach. Zaczynał jako asystent operatora, później pracował jako operator kamery przy ponad 60 filmach cudzych i 11 swoich. Fascynują go wyjątkowi przedstawiciele społeczeństwa, których życie utrwala z ciekawością, delikatnością i szacunkiem. 13. Denis Gheerbrant. Niezależnie od tego, czy opowiada o postindustrialnej Francji, czy o ludobójstwie w Rwandzie, w każdym filmie cechuje go zauważalna dyscyplina. Mówi się, że ma słuch absolutny na głosy ludzi. Dzięki instynktowi tworzy cenne relacje z bohaterami. Inspiruje go klasyczna fotografia, jest autorem zdjęć do wszystkich swoich filmów. Za zdjęcia do filmu Histoire d'Adrien otrzymał Złotą Kamerę w Cannes. 14. Patricio Guzmán. "Państwo bez kina dokumentalnego jest jak rodzina bez albumu ze zdjęciami" - mówi Guzmán. Jego filmy, często na temat rodzinnego Chile, poruszają tematy związane z historią i pamięcią. The Battle of Chile, film w stylistyce cinéma vérité na temat przewrotu wojskowego, należy do najważniejszych dokumentów o polityce. Patricio Guzmán jest fundatorem Festiwalu w Santiago. 15. Werner Herzog. Jedna z najbardziej niezwykłych postaci współczesnego kina niemieckiego. Nie oddziela dokumentu od fabuły. "Dla mnie to wszystko filmy" - mówi Herzog. "Wszystko jest przecież wymyślone. Gdy opowiadam historię, nie robię tego, by odsłonić fakty, ale by znaleźć coś głębiej, doprowadzić do ekstazy prawdy?". W każdym z filmów mocno odznacza swoją obecność, czy jest to fabuła Fitzcaraldo, Aguirre, gniew boży, czy dokument Grizzly Man, Mały Dieter pragnie latać, Spotkania na krańcach świata. Jego bohaterowie to outsiderzy, obsesyjni, mierzący się z siłami natury, napędzani romantycznymi marzeniami. 16. Scott Hicks. Mieszka w Australii. Jest reżyserem dokumentów i fabuł. Nakręcił The Great Wall of Iron, ogromny dokument z półrocznej wyprawy do Chin. Po sukcesie nagrodzonej Oscarem fabuły Blask na temat pianisty Davida Helfgotta wrócił do dokumentu, realizując Glass: A Portrait of Philip in Twelve Parts, wielopoziomowy portret słynnego kompozytora Phillipa Glassa. 17. Heddy Honigmann. "Nie rejestruję wywiadów. Prowadzę rozmowy" - mówi reżyserka. Jej elegancko skomponowane filmy opisują spotkania ze zwyczajnymi ludźmi, takimi jak peruwiańscy taksówkarze czy uliczni grajkowie, ukazując niezwykłość i wydobywając humor z ich życia. Honigmann powraca do tematów miłości, straty, pamięci, przetrwania i siły sztuki. "Mogę powiedzieć, że zawsze robię ten sam film, ze zmiennymi elementami i w różnych miejscach". 18. Jean-Daniel Lafond. Kanadyjczyk z wyboru. Porzucił karierę akademicką dla filmu i pisarstwa. Owiany aurą skandalu z powodu filmów, publikacji i związków z polityką (separatyści z Quebecu). Dokument American Fugitive: The Truth About Hassan na temat amerykańskiego aktywisty politycznego, który przyznał się do zabicia irańskiego dyplomaty w latach 80., wywołał prawdziwą medialną burzę. 19. Sylvian L'Espérance. Filmowiec z Montrealu. Porusza tematy społeczne z formalnym rygorem. W dokumencie Les printemps incertains, na temat dzielnicy robotniczej i w filmach na temat globalizacji. Pendant que tombent les arbres oraz Le Temps qu'il fait, Un fleuve humain, w których opowiada o życiu rolników wzdłuż rzeki Niger. Bazuje na wypowiedziach bohaterów i dźwięku utrwalonym w miejscu akcji. 20. Jean-Pierre Lledo. Algierczyk z pochodzenia. Jest dokumentatorem historii siedmioletniej wojny algierczyków o niepodległość oraz jej skutków dla ludności, takich jak exodus miliona mieszkańców, nie-muzułmanów (Algeria, Unspoken Stories, Exile's Trilogy). Opowiada również o algierskiej cenzurze. Syn Berberyjskiej Żydówki i Hiszpańskiego ojca, tropi ślady swojej rodziny w Algierii. 21. Kim Longinotto. Uważana za kontynuatorkę stylistyki cinéma vérité. "Chciałabym, żeby ludzie czuli prawdziwą więź z bohaterami moich filmów" - powtarza Longinotto, znana z poruszających, pełnych współczucia portretów. Często opowiadają one o losach kobiet walczących o swoje prawa. Autorka The Day I Will Never Forget oraz Divorce Iranian Style. 22. Kevin Macdonald. Po latach pracy nad dokumentami biograficznymi dla telewizji zrealizował głośny, nagrodzony Oscarem film One Day in September, na temat porwania izraelskich olimpijczyków w Monachium. Jego Czekając na Joe, o górskiej katastrofie i granicach człowieczeństwa otrzymał prestiżową nagrodę BAFTA. Niedawno zrealizował też fabułę Ostatni król Szkocji. 23. Albert Maysles należy do pionierów stylistyki direct cinema, amerykańskiej odmiany estetyki cinéma vérité. Pracował jako jeden z operatorów przy portrecie zespołu Rolling Stones Shine a Light Martina Scorcese. Współreżyserował słynny dokument Salesmen, Gimme Shelter Grey Gardens. Robienie dokumentów jest wyrazem humanistycznych wartości. W 2005 roku Maysles założył w Harlemie instytucję filmową Maysles Institute. 24. Errol Morris autor wyjątkowego stylu w Amerykańskim dokumencie. Autor głośnych dokumentów: The Thin Blue Line oraz Fog of War. Stosuje artystycznie pomyślane rekonstrukcje zdarzeń i inne środki dramaturgiczne. Nie wierzy w to, że prawda zarezerwowana jest tylko dla prostoty cinéma vérité. "Nie ważny jest styl, w jakim pokazujesz prawdę. Liczy się jej poszukiwanie" - twierdzi reżyser. 25. Stan Neumann. Urodzony w Czechosłowacji, mieszkający we Francji. Karierę zaczął jako montażysta. Jest autorem przemyślanych i wyjątkowo skonstruowanych dokumentów o kulturze i historii. Kluczem do jego pracy jest wyobraźnia wizualna. W jego przekonaniu filmowcy to malarze odpowiedzialni za estetykę swoich dzieł. Reżyser krytykuje telewizyjny "nowy naturalizm", który zapomina o człowieku, podszywając się pod dokumentalną formę. 26. Alanis Obomsawin jest jedną z najważniejszych dokumentalistek kanadyjskich. Indianka Abenaki poświęciła karierę ocaleniu pamięci rdzennych mieszkańców Kanady. Jej film Oka Quartet, którego częścią jest Kanehsatake: 270 Years of Resistance, opowiada o konflikcie między armią kanadyjską a Mohawkami z Kanehsatake. Filmy Obomsawin uważane są za najważniejsze archiwa relacji Indian z osiedleńcami z Europy. 27. Laura Poitras. "Mam nadzieję, że Amerykanie, którzy obejrzą My Country, My Country, zobaczą Irakijczyków na nowo" - mówi Poitras. Zaangażowanie w film sprawiło, że umieszczono ją na liście specjalnej Departamentu Bezpieczeństwa Narodowego. Chęć rzucenia światła na los wykluczonych to przewodni temat jej twórczości. 28. Velcrow Ripper. Kanadyjczyk. Autor poetyckich esejów filmowych. W Bones of the Forest posłużył się eksperymentalnymi efektami wizualnymi i dźwiękowymi, aby włączyć się w walkę o ratowanie pierwotnych lasów. "Dźwięk może być niezwykłym uzupełnieniem tego, co dzieje się w obrazie" - mówi Ripper. Dowiódł tego pracą nad ScaredSacred. Współpracował przy realizacji dokumentu Korporacja. 29. Hubert Sauper łączy głębokie rozumienie filmowego rzemiosła z dziennikarską ciekawością i instynktem. Owocem tego połączenia są filmy takie jak Kisangani Diary oraz Koszmar Darwina, na temat lokalnych skutków globalnej ekonomii. "New York Times" uznał dokument za wyjątkowy przykład dziennikarstwa wizualnego, kreującego obrazy na miarę El Greca i Hieronima Boscha. 30. Rakesh Sharma. Ceniony filmowiec indyjski. Autor słynnego dokumentu Final solution na temat zamieszek etnicznych w Gujarat w 2002 roku (pogrom antymuzułmański) - filmu odrzuconego przez cenzurę w Indiach i nagrodzonego w Europie (Nagroda Specjalna Jury na Berlinale). "Nie umiem być tylko filmowcem. Film traktuję jak lustro, z pomocą którego pytam ludzi - czy właśnie to chcecie popierać?". 31. Barry Stevens. Reżyser i scenarzysta z Toronto. Zgłębia osobiste doświadczenie i przetwarza je na tematy bardziej uniwersalne. Doświadczenia telewizyjne przekłada na formę dokumentalną. Kanadyjska Gildia Pisarska uhonorowała go za Offspring, dokument, w którym mówi o poszukiwaniu swego biologicznego ojca. W The Bomber's Dream opowiadał o niemieckich kuzynach, którzy w czasie II wojny światowej zrzucali bomby na swoich brytyjskich krewnych. 32. Sabiha Sumar jest Pakistanką. Za jedną z największych inspiracji uważa styl, w jakim Szeherezada zmiękczyła serce brutalnego władcy - siłą swoich opowieści. Autorka kilku głośnych dokumentów: Silent Waters, Dinner with the President oraz Who Will Cast the First Stone. Żeby dotrzeć do społeczności wiejskich w Pakistanie, rozpowszechnia swoje filmy za pomocą kina objazdowego. 33. Nettie Wild. Jej pracę charakteryzuje pełen uporu i determinacji aktywizm. Zajęła się dokumentem po zebraniu doświadczeń na polu teatralnym. "Ciągnie mnie do historii, w których stawka jest naprawdę bardzo wysoka" - mówi Wild. "Zawsze zdaje się mnie to prowadzić do ludzi, którzy starają się odzyskać kontrolę nad własnym życiem". 34. Peter Wintonick jest jednym z założycieli, wraz z Markiem Achbarem i Francisem Miquetem, domu produkcyjnego Necessary Illusions. Był on producentem filmu Manufacturing Consent: Noam Chomsky and the Media, jednego z najbardziej kasowych dokumentów w historii kanadyjskiego kina. Wintonick jest typem aktywisty, entuzjastą nowych mediów. Jest też liczącym się krytykiem kultury i adwokatem niezależnej produkcji filmowej. 35. Jessica Yu. "Przyciągają mnie ludzie z obsesjami. Ludzie, którzy na swój sposób i własny użytek starali się zbudować cały świat". Reżyserka stosuje szereg filmowych chwytów i strategii, by opowiedzieć o artystach. Pracuje w Kalifornii, reżyseruje seriale telewizyjne (epizody głośnego ER: Ostry dyżur, The West Wing, Chirurdzy), publikowała felietony i powieści.