Oscary bez tajemnic

Amerykańska Akademia Filmowa, licząca obecnie ok. 6 tys. członków, powstała w 1927 roku. Wśród jej założycieli byli współtwórcy znanych wytwórni filmowych, które rozpoczęły działalność w USA kilka lat wcześniej: Louis B. Mayer - urodzony w Mińsku Litewskim współwłaściciel wytwórni Metro-Goldwyn-Mayer, oraz Harry Warner z wytwórni Warner Bros, urodzony w Krasnosielcu na Mazowszu.

Oscary (ang. Oscars lub Academy Awards), doroczne nagrody przyznawane przez amerykańską Akademię Filmową (Academy of Motion Picture Arts and Sciences), po raz pierwszy wręczono w 1929 roku.

Pierwszą produkcją uhonorowaną Oscarem w kategorii najlepszy film był niemy wojenny melodramat "Skrzydła" w reżyserii Williama A. Wellmana - o pilotach amerykańskich sił powietrznych i zakochanych w nich kobietach.

Oscara w kategorii główna rola męska jako pierwszy otrzymał pochodzący ze Szwajcarii aktor Emil Jannings, za dwie role: w "Ostatnim rozkazie" Josefa von Sternberga i "The Way of All Flesh" Victora Fleminga. Rok po przyznaniu mu Oscara Janningsa oglądać można było u boku Marleny Dietrich w znanym filmie von Sternberga "Błękitny anioł".

Pierwszą laureatką Oscara w kategorii główna rola kobieca była Amerykanka Janet Gaynor, nagrodzona łącznie za trzy kreacje, w filmach: "Siódme niebo" (reż. Frank Borzage), "Street Angel" (reż. Frank Borzage) i "Wschód słońca" (reż. F.W. Murnau).

Oscara w kategorii reżyseria przyznano w 1929 r. oddzielnie za film dramatyczny i komediowy. Za najlepszego reżysera dramatu uznany został Frank Borzage ("Siódme niebo"), a za najlepszego reżysera komedii Lewis Milestone ("Two Arabian Knights").

Liczba kategorii wraz z kolejnymi galami rozdania nagród zwiększała się. W 1935 r. dodano np. kategorie: montaż, muzyka i najlepsza piosenka, w 1937 r. - aktor drugoplanowy i aktorka drugoplanowa, w 1940 r. - efekty specjalne, a w 1956 r. - obraz nieanglojęzyczny. Zwyczaj prezentowania wyników oscarowego głosowania w ostatniej chwili, po dostarczeniu ich na scenę w zabezpieczonej kopercie, wprowadzono w 1941 r.

Produkcjami, które na przestrzeni lat zdobywały Oscary w kategorii pełnometrażowy film fabularny, były m.in.: "Ich noce" Franka Capry (1935), "Przeminęło z wiatrem" Victora Fleminga (1940), "Casablanca" Michaela Curtiza (1944), "Na nabrzeżach" Elii Kazana (1955), "Dźwięki muzyki" Roberta Wise'a (1966), "Ojciec chrzestny" Francisa Forda Coppoli (1973), "Amadeusz" Milosza Formana (1985), "Ostatni cesarz" Bernardo Bertolucciego (1988), "Titanic" Jamesa Camerona (1998), "American Beauty" Sama Mendesa (2000), "Gladiator" Ridleya Scotta (2001), "Władca Pierścieni: Powrót Króla" Petera Jacksona (2004), "Jak zostać królem" Toma Hoopera (2011).

Najwięcej Oscarów w historii konkursu - każdy po 11 - zdobyły "Ben Hur", "Titanic" i "Władca Pierścieni: Powrót Króla".

Najmłodszy laureat Oscara to aktorka Shirley Temple, która w 1934 r., jako sześciolatka, otrzymała od Akademii nagrodę specjalną "za wspaniały wkład w rozwój kina". W wieku 10 lat Oscara dla aktorki drugoplanowej, za rolę w "Papierowym księżycu" (1974), zdobyła Tatum O'Neal. Jako 11-latka laureatką nagrody została Anna Paquin, doceniona za drugoplanową rolę w "Fortepianie" (1994).

Do najmłodszych aktorów, którym przyznano nominacje do Oscara, należą z kolei: 8-letni Justin Henry (za rolę w "Sprawie Kramerów", 1980), 10-letnia Mary Badham (rola w filmie "Zabić drozda", 1963) i 10-letnia Abigail Breslin (rola w "Małej miss", 2007). Jako 11-latek o Oscara walczył Haley Joel Osment, nominowany w kategorii aktor drugoplanowy za rolę w "Szóstym zmyśle" (2000).

W 2008 r. nominację otrzymała 13-letnia wówczas Saoirse Ronan - za drugoplanową rolę w dramacie "Pokuta". O rok starsza od niej była Jodie Foster, gdy w 1977 r. zdobywała nominację za drugoplanową rolę młodocianej prostytutki Iris w "Taksówkarzu" Martina Scorsese.

W 2013 roku ciekawa rywalizacja rozegrała się w kategorii główna rola kobieca. O statuetkę walczyły m.in.: dziewięcioletnia Quvenzhane Wallis - dziewczynka, która zagrała w "Bestiach z południowych krain" - i 86-letnia Emmanuelle Riva, nominowana za rolę w "Miłości". Ostatecznie w kategorii tej zwyciężyła Jennifer Lawrence, zdobywając Oscara za kreację w "Poradniku pozytywnego myślenia".

Pierwsza czarnoskóra aktorka nagrodzona Oscarem to Hattie McDaniel, uhonorowana statuetką w 1940 r. za drugoplanową rolę w "Przeminęło z wiatrem", gdzie wcielała się w postać Mammy, gospodyni w Tarze, opiekującej się młodą Scarlett. Pierwszym czarnoskórym aktorem, któremu przyznano Oscara, był natomiast Sidney Poitier, nagrodzony za główną rolę w "Polnych liliach" w 1964 r.

Pierwszą czarnoskóra aktorką, która otrzymała wyróżnienie za pierwszoplanową rolę kobiecą (w filmie "Czekając na wyrok"), jest Halle Berry.

Pierwsza - i jak dotąd jedyna - kobieta nagrodzona Oscarem za reżyserię (w 2010 r., za film "The Hurt Locker") to Kathryn Bigelow.

Najkrótszą w historii ceremonią oscarową była pierwsza gala, z 1929 r.; część wieczoru poświęcona wręczeniu nagród trwała kwadrans. W 2000 r. ceremonia trwała ok. czterech godzin. Wśród aktorów prowadzących w różnych latach oscarowe gale byli m.in. Bob Hope (18 razy) i Billy Crystal (8 razy).

Tegoroczna, 90 w historii ceremonia Oscarów odbędzie się 5 marca w Los Angeles.