Znamy laureata Polskiej Nagrody Filmowej za osiągnięcia życia

Nazwisko laureatki Orła za osiągnięcia życia ogłoszono podczas czwartkowego spotkania z nominowanymi do nagród, zorganizowanego w warszawskim studiu Canal+. W tym roku nagroda trafi do Agnieszki Holland.

Jak podkreślił prezydent Polskiej Akademii Filmowej Dariusz Jabłoński, Agnieszka Holland to reżyserka "nieustająca w pracy, robiąca filmy, które są awangardą kina". "Myślę tutaj o filmie 'Pokot', który dostał nagrodę w Berlinie. A coś, za co, wszyscy ją cenimy najbardziej - za to, że w trudnych czasach w Polsce reżyserka tak doświadczona i tak utytułowana wezwała swoich współpracowników - młodych, starych - wzięła kamerę i pobiegła robić film w lasach i na bagnach o granicy polsko-białoruskiej i o tym, co w dalszym ciągu dzieje się na tej granicy. To jest przykład takiego dokonania artystycznego, które powinno wszystkim nam świecić na zawsze. I dlatego - tak odczytuję ten werdykt - Agnieszka Holland dostała nagrodę za osiągnięcia życia" - zwrócił uwagę.

W trakcie konferencji zaprezentowano również plakat autorstwa Andrzeja Pągowskiego. Przedstawia on owiniętą taśmą filmową dłoń, złożoną w znak pokoju. Rysunek, którego tło stanowi czerwone serce, opatrzono hasłem: "Nie ma wolności bez twórczości". "Bardzo głęboko wierzę, że pan premier Tusk po latach spędzonych w Europie na najwyższych stanowiskach, pan minister Sienkiewicz i wszyscy, którzy z nimi pracują, będą partnerami dla Polskiej Akademii Filmowej do rozmowy o głębokich reformach filmowych. Te reformy są potrzebne po to (...), żeby żaden z twórców, producentów nie był więcej pod niedemokratycznym ciśnieniem. Dlatego z tym symbolem ruszamy do rządu. Wierzę, że ten rząd - nasz rząd - jest rządem mądrym, bo jeżeli jest mądrym to usiądziemy razem i będziemy rozmawiać" - powiedział Jabłoński.

Agnieszka Holland urodziła się 28 listopada 1948 roku w Warszawie. Jej ojciec, Henryk Holland, był dziennikarzem i socjologiem pochodzenia. Jej matka, Irena, była polską dziennikarką, uczestniczką powstania warszawskiego.

W 1959 Henryk Holland i Irena Rybczyńska rozwiedli się; Agnieszka Holland pozostała przy matce, która poślubiła innego dziennikarza, Stanisława Brodzkiego. Dwa lata później Henryk Holland, aresztowany pod podejrzeniem zdrady stanu, popełnił samobójstwo. Śmierć ojca była dla Agnieszki wstrząsem.

Ukończywszy Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie, bez powodzenia starała się dostać do łódzkiej szkoły filmowej, w związku z czym złożyła aplikację do Wydziału Filmowego i Telewizyjnego Akademii Sztuk Scenicznych w Pradze. Po ukończeniu FAMU w 1971 roku, powróciła do Polski. Początkowo pracowała jako asystentka reżysera przy filmie Krzysztofa Zanussiego "Iluminacja" (1973). Następnie związała się z powstałym w 1972 roku Zespołem Filmowym "X", gdzie kierownikiem artystycznym został Andrzej Wajda.

Jako reżyserka zadebiutowała telewizyjnym krótkim metrażem "Wieczór u Abdona" (1975). Jej pełnometrażowym debiutem byli "Aktorzy prowincjonalni" (1978), film uznany za jeden ze najważniejszych tytułów polskiego kina moralnego niepokoju. Obraz otrzymał wiele nagród, między innymi Międzynarodowej Federacji Krytyków FIPRESCI na festiwalu w Cannes.

W tym samym czasie Agnieszka Holland napisała scenariusz do filmu Andrzeja Wajdy "Bez znieczulenia" (1978), uhonorowanego Złotymi Lwami na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych, wówczas jeszcze odbywającym się w Gdańsku.

Trzy lata później reżyserka otrzymała pierwsze "własne" Złote Lwy za film "Gorączka" (1980). Obraz będący adaptacją powieści Andrzeja Struga "Dzieje jednego pocisku" polemizował z entuzjazmem ruchu solidarnościowego z sierpnia '80. Nakręcony krótko potem dramat "Kobieta samotna" (1981), przedstawiający beznadzieję życia samotnej matki w Polsce, aż sześć lat czekał na oficjalną premierę, wstrzymywany i cenzurowany przez władzę. Na festiwalu w Gdyni otrzymał w 1988 roku Nagrodę Specjalną Jury.

Wprowadzenie stanu wojennego w Polsce w 1981 roku zastało Agnieszkę Holland za granicą, gdzie podjęła decyzję o pozostaniu na emigracji. Żyjąc i pracując okresowo we Francji i Republice Federalnej Niemiec, współpracowała z Andrzejem Wajdą między innymi nad scenariuszami do "Dantona" (1982) i "Korczaka" (1990). Jej film "Gorzkie żniwa" (1985) był nominowany do Oscara dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego. W amerykańsko-francuskiej koprodukcji zrealizowała "Zabić księdza" (1988), dramat oparty na historii morderstwa księdza Jerzego Popiełuszki.

Prawdziwe losy Solomona Perela, człowieka uciekającego przed zagładą do niemieckiej armii, stały się inspiracją do filmu "Europa, Europa" (1990). Został on nagrodzony Złotym Globem dla najlepszego filmu obcojęzycznego. Agnieszka Holland otrzymała za niego ponownie nominację do Oscara, tym razem za scenariusz adaptowany.

Pierwszym w pełni francuskim filmem Agnieszki Holland, nakręconym na podstawie własnego scenariusza, był "Olivier, Olivier" (1991) - wnikliwe studium rodziny z prowincji, w której w niewyjaśniony sposób ginie jedno z dzieci. W Stanach Zjednoczonych reżyserka zrealizowała adaptację klasycznej powieści Frances Hodgson Burnett "Tajemniczy ogród" (1993).

Wśród kolejnych amerykańskich produkcji Holland znalazły się: "Całkowite zaćmienie" (1995) - o związku poetów Artura Rimbauda i Paula Verlaine'a, "Plac Waszyngtona" (1997), adaptacja powieści Henry'ego Jamesa, a następnie "Trzeci cud" (1999) na podstawie powieści Richarda Vetere'a, w którym reżyserka podjęła temat cudów w Kościele. Wśród kolejnych filmów niezwykle pracowitej polskiej reżyserki zrealizowanych w tym okresie za granicą były również "Julia wraca do domu" (2001) i "Kopia mistrza" (2006).

Dwie dekady po filmie "Europa, Europa", Agnieszka Holland powróciła dramatem wojennym "W ciemności" (2011). Ta filmowa adaptacja książki Krystyny Chiger "Dziewczynka w zielonym sweterku" przyniosła reżyserce drugie w karierze Złote Lwy na festiwalu w Gdyni, a także kolejną nominację do Oscara dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego.

Premierę na Berlinale miał film Agnieszki Holland "Pokot" (2017) - określana jako eko thriller adaptacja powieści Olgi Tokarczuk "Prowadź swój pług przez kości umarłych". Film otrzymał Srebrnego Niedźwiedzia w Berlinie, a w Gdyni między innymi nagrodę za najlepszą reżyserię.

44. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w 2019 roku przyniósł Agnieszce Holland trzecią statuetkę Złotych Lwów dla najlepszego polskiego filmu. Reżyserka otrzymała ją za "Obywatela Jonesa" (2019), opowieść o walijskim dziennikarzu, który jako pierwszy opisał wielki głód na Ukrainie.

Już rok później reżyserka zaprezentowała swój kolejny film, będący efektem jej pracy w Czechach, czyli "Szarlatana" (2020). Tym razem zainspirowała się biografią Jana Mikolaszka, czeskiego zielarza i uzdrowiciela.

W Polsce w 2007 roku Agnieszka Holland nakręciła serial telewizyjny z nurtu political fiction "Ekipa", we współpracy z siostrą Magdaleną Łazarkiewicz, córką Kasią Adamik oraz Borysem Lankoszem. Jej kolejną realizacją serialową zrealizowaną wspólnie z córką była koprodukcja polsko-czesko-słowacko-węgierska "Janosik. Prawdziwa historia" (2009).

Spośród jej produkcji telewizyjnych warto wymienić miniserial HBO "Gorejący krzew" (2013). Opowiada ona historię Jana Polaka, czeskiego studenta, który dokonał aktu samospalenia w proteście przeciw agresji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację. W 2018 roku premierę miał pierwszy polski serial dla platformy Netflix, "1983". Agnieszka Holland pracowała przy nim z Kasią Adamik, Olgą Chajdas i Agnieszką Smoczyńską. Holland reżyserowała także wybrane odcinki amerykańskich seriali: "Prawo ulicy", "The Killing" czy "House of Cards".

Agnieszka Holland zajmowała się także reżyserią teatralną oraz tłumaczeniami z języka czeskiego. Przełożyła "Nieznośną lekkość bytu" Milana Kundery (polskie wydanie w 1985 roku). Artystka została odznaczona między innymi Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski "za wybitne zasługi dla kultury polskiej, za osiągnięcia w pracy twórczej" (2001) oraz Złotym Medalem "Gloria Artis - Zasłużony Kulturze" (2008). Za "zasługi w szerzeniu dobrego imienia państwa czeskiego" otrzymała również Nagrodę "Gratias Agit", przyznawaną przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Czech. Jest doktorem Honoris Causa Uniwersytetu Brandeis w Waltham (Massachusetts) oraz FAMU w Pradze.

W grudniu 2020 roku Agnieszka Holland została prezydentką Europejskiej Akademii Filmowej (EFA), przejmując tę funkcję od niemieckiego reżysera, scenarzysty i producenta, Wima Wendersa. Wcześniej od 2014 roku stała na czele Rady EFA. Reżyserka udziela się publicznie, będąc uważną obserwatorką współczesności i zaangażowaną komentatorką życia społeczno-politycznego.

W 2021 roku Holland odebrała Platynowe Lwy, czyli nagrodę Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za całokształt twórczości.

Mimo że kolejne produkcje artystki często wzbudzały kontrowersje, wystarczy przy tej okazji wspomnieć takie tytuły, jak "Trzeci cud", "W ciemności" czy "Pokot", chyba żaden z jej filmów nie spotkał się z takim ostracyzmem jak jej najnowsze dzieło - "Zielona granica" (2023). Światowa premiera produkcji miała miejsce na festiwalu w Wenecji, gdzie obraz otrzymał Nagrodę Specjalną Jury.

Jeśli chodzi o życie prywatne, to Agnieszka Holland była żoną sześć lat od niej starszego filmowca Słowaka Laco Adamika, ale związek zakończył się rozwodem. Z tego małżeństwa pochodzi jedyne dziecko Holland - córka Kasia. Ta ostatnia poszła w ślady matki i została reżyserką. To zresztą Holland pomogła jej w rozpoczęciu kariery filmowej, zatrudniając ją jako asystentkę reżysera przy "Tajemniczym ogrodzie", a z czasem współtworząc z nią kolejne filmy. Była m.in. producentką "Boiska bezdomnych" (2008), debiutu reżyserskiego Adamik.

Orzeł za osiągnięcia życia to jedna z kategorii specjalnych Polskich Nagród Filmowych, przyznawanych przez członków Polskiej Akademii Filmowej.

Nagroda za osiągnięcia życia przyznawana jest od pierwszej edycji Orłów, czyli od 1999 roku. Poprzednimi laureatami byli m.in.: Andrzej Wajda (2000), Tadeusz Konwicki (2002), Roman Polański (2003), Kazimierz Kutz (2004), Jerzy Kawalerowicz (2005), Jerzy Hoffman (2006), Janusz Majewski (2012), Danuta Szaflarska (2013), Franciszek Pieczka (2015), Janusz Gajos (2016), Maja Komorowska (2020) oraz Jan A.P. Kaczmarek (2023).

26. gala wręczenia Polskich Nagród Filmowych Orły odbędzie się 4 marca w Teatrze Polskim im. Arnolda Szyfmana w Warszawie. W tym roku liderem w wyścigu po statuetki jest "Kos", który otrzymał 16 nominacji. Po 13 szans na wyróżnienia mają twórcy "Doppelgängera. Sobowtóra" Jana Holoubka i "Filipa" Michała Kwiecińskiego. O sześć nagród - w najważniejszych kategoriach - ubiega się wspomniana "Zielona granica".