pomysł...
"Pora umierać" jest właściwie monodramem, zainspirowanym przez niezwykłą postać Danuty Szaflarskiej, dla niej specjalnie napisanym. Danuta Szaflarska to nie tylko wybitna aktorka, ale i fascynująca osobowość. Do napisania scenariusza "dedykowanego" Danusi przymierzałam się od dawna, bo prawie od 15 lat, odkąd spotkałyśmy się po raz pierwszy na planie "Diabłów...". To było jak "miłość od pierwszego wejrzenia", jak spotkanie z osobą z innego świata, z innej planety. Zresztą nie znam osoby, której by Danusia nie "zauroczyła". Potem spotkałyśmy się na krótko przy okazji teatru telewizji ("Moje drzewko pomarańczowe") i w końcu filmu "Nic". Ale to wciąż były role niewielkie i wciąż miałam nadzieję, że czeka nas coś wyjątkowego, jakieś dłuższe "filmowe" spotkanie.
O tym, że coś konkretnego chodzi mi po głowie pochwaliłam się Danusi zanim zdążyłam cokolwiek napisać. Była bardzo ciekawa cóż to za historia, wyjeżdżała na wakacje do swoich Kosarzysk i trochę ponaglała. Dzięki niej scenariusz napisałam w dwa tygodnie.
W Radości, na pięknej, zalesionej działce stał tak samo piękny, jak i zaniedbany, stary, drewniany dom w stylu świedermajer. Nazwę świdermajer wymyślił podobno sam Gałczyński. Historię tego domu i jego właścicielki usłyszałam dobrych parę lat temu. Wszystko połączyło się w całość i poukładało na swoje miejsca - charakter postaci i aktorka, historia i czas - dopiero wtedy, kiedy usłyszałam zabawnie-smutną historyjkę o pewnym zdarzeniu z udziałem starszej pani. Ta "historyjka" otwiera teraz film. Niestety dom - bohater prawdziwej historii, nie zagrał. Remont (trwający zresztą do dziś) zepsuł go bezpowrotnie.
główni bohaterowie...
A to właśnie dom, obok głównej bohaterki Anieli, gra znaczącą rolę w filmie. Ze znalezieniem go mieliśmy spore kłopoty. W końcu zagrały dwa, ale dziś jednego z nich już nie ma. Przedwojenne "świdermajery" budowane na Linii Otwockiej znikają z powierzchni ziemi jeden po drugim. W naszym filmie będą istnieć.
Trzecim "bohaterem" opowiadania jest pies. Tego, który miał grać w filmie znaleźliśmy bardzo wcześnie, na wiele miesięcy przed zdjęciami. Nazywał się Afera. Jednak w filmie zagrał w końcu zupełnie inny, zachwycający mądrością, przemiły i szczęśliwy przed kamerą - Tokaj.
Pies w scenariuszu pojawić się musiał, bo bardzo nie lubię monologów wewnętrznych, a tym razem bohaterka (sama się temu dziwię) chciała dużo mówić i nic nie mogłam na to poradzić. I tak Aniela "rozmawia" z psem, swoim jedynym domownikiem, przyjacielem i obrońcą. Poprzez te rozmowy buduje się obraz postrzegania i przeżywania rzeczywistości przez starszą panią, która z ironicznym uśmiechem patrzy na rzeczywistość i tym uśmiechem właśnie rozprawia się ze swoją samotnością.
Mądrość Anieli i to, czego jej zazdrościmy (a czego ja prywatnie zazdroszczę Danucie Szafarskiej) to dystans do świata i siebie i oraz niecodzienne poczucie humoru, który daje jej siłę w najmniej oczekiwanych i nie najłatwiejszych sytuacjach.
tytuł...
"Pora umierać" - tytuł mam zawsze jeden, zazwyczaj pomysły, które są "bezimienne" przepadają gdzieś i nigdy ich nie kończę. Ten pojawił się od razu, kiedy jeszcze wszystko istniało w formie nie zapisanej. Marzę o tym, by nie dali się Państwo zwieść temu tytułowi. Bo to jest oczywiście film o życiu - zmaganiu się z nim, ale też pasji i radości życia, która jest w zasięgu ręki każdego z nas, ale tylko niektórzy o tym wiedzą...
czerń i biel...
Wiedzieliśmy od samego początku, że film musi być czarno-biały. I bardzo oszczędny w sposobie opowiadania tak, by nic nie zakłócało prostoty "codziennych rytuałów" naszej bohaterki. Mieliśmy za zadanie dyskretnie ją obserwować, niczego obrazem nie "ubarwiając". Oglądając stare zdjęcia rodzinne, stare czarno-białe fotografie - odruchowo przystajemy, zwalniamy, przyglądamy się twarzom, postaciom, plenerom, nieco uważniej niż zwykle. Coś wyjątkowego z tych zdjęć zawsze bije - jakaś siła, nostalgia, nieokreślona magia. Chociaż niby są zwyczajne, niby... Do takich właśnie "chwil zatrzymania" chcieliśmy zbliżyć widza, a czerń i biel miała nam w tym pomóc.
