Od czasu rozszerzenia Unii Europejskiej w 2004 roku setki tysięcy imigrantów przybyły do Wielkiej Brytanii. Wielu wiedzie dostatnie życie i prosperuje. Płacą podatki na rzecz skarbu państwa.
Ale ci z samego dołu piramidy: niewykwalifikowani, niemówiący po angielsku, stają się nowym rodzajem siły roboczej. Przyjeżdżają oczekując godziwej płacy, z wiarą, że uda im się złapać etat. Zamiast tego zasilają gigantyczną rzeszę pracowników czasowych, co rano nie wiedząc czy i gdzie będą pracowali, często przykuci do swoich pracodawców czy pośredników długiem lub rozpaczliwymi okolicznościami.
Wielka Brytania jest "szczęśliwa" mając u siebie takich ludzi - ktoś wykonuje prace, którymi już dawno nie interesują się miejscowi. Pracodawcy wiedzą, że zyski byłyby niższe, gdyby nie pracownicy-emigranci. Mało tego, często tacy właśnie pracownicy są preferowani bardziej niż Anglicy, zwłaszcza w rolnictwie, hotelarstwie i cateringu. Są wybierani przez pracodawców, którzy dobrze wiedzą, że imigranci są często lepiej wykwalifikowani i bardziej elastyczni, rozpaczliwie elastyczni.
Elastyczność to oczywiście ironiczny eufemizm. Chociaż pewni emigranci nie chcą być związani z pracodawcą stałymi kontraktami, najczęściej "elastyczność" oznacza bycie siłą roboczą, która nie ma żadnych praw, którą można zatrudniać, zwalniać, źle traktować, poniżać i marnie opłacać.
W zamian za swoją elastyczność ci ludzie nie mają prawie żadnych praw. Niekiedy oferuje się jednorazowe odprawy przy odejściu z pracy. Ale czasowe kontrakty mają do siebie to, że ucinają jednoznacznie możliwość jakichkolwiek roszczeń wobec pracodawcy. Przy umowie o pracę potrzeba co najmniej 12 miesięcy stałego zatrudnienia, by móc potem walczyć w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia pracownika.
Część z tych ludzi pracuje nielegalnie. Jest to jedna z głównych ironii systemu, że instytucje i zjawiska charakterystyczne dla takiej rozregulowanej ekonomii - agencje rekrutujące, poszukiwanie pracowników i wykonawców kontraktów, długie łańcuchy podwykonawców - wszystkie ukrywają i rozmywają zjawisko wymuszonej pracy i nielegalnej imigracji. Papiery giną, winę ponosi ktoś inny, kogo nigdy nie można zlokalizować, ale przecież to wszystkim odpowiada. To nie przypadek, że pod przykrywką ogólnie obowiązującego systemu, przedsiębiorcy i pracodawcy są karani jedynie za błędy administracyjne i niesprawdzanie dokumentów. Gdyby rząd chciał naprawdę ukrócić wykorzystywanie pracowników, powinno się karać pracodawców w pierwszej kolejności za zatrudnianie cudzoziemskich pracowników w niegodnych warunkach. Jakie więc kroki podejmuje rząd? W 2004 roku na mocy Warwick Agreement, Partia Pracy wniosła o wprowadzenie ustawy, która chroniłaby pracowników czasowych. Niestety Unia Europejska poległa w dążeniu do konsensusu w tej sprawie z powodu braku zgody między swoimi członkami w Parlamencie Europejskim. Teraz już wiadomo, że osiągnięcie takiego porozumienia na szczeblu międzynarodowym jest mało prawdopodobne (z powodu niezaprzeczalnych starań rządów niektórych państw Unii, by utrzymać tę "elastyczność" na ich rynkach pracy).
30 czerwca bieżącego roku został złożony wniosek z prywatnej inicjatywy związku Temporary Agency Workers (Prevention of Less Favourable Treatment) przez Paula Farrelly, członka parlamentu z ramienia Partii Pracy z okręgu Newcastle-under-Lyme. Wniosek postuluje, by czasowym pracownikom przyznać takie same prawa jak pracownikom zatrudnionym na czas określony. Chodzi o całą gamę świadczeń poczynając od uregulowania minimalnej płacy, a skończywszy na płatnych urlopach i kwestiach opieki medycznej. Brytyjskie związki zawodowe mają nadzieję, że projekt ustawy spotka się z postulatami Labour's Warwick Agreement. Jednak propozycja przepadła w drugim czytaniu z powodu "braku czasu parlamentarnego na rozpatrzenie tej sprawy". Jak widać, pewne instytucje są bardziej "elastyczne" niż inne?
Źródła:
Anderson B et al (2006), Fair enough? Central and East European Migrants in Low
Wage Employment in the UK, COMPAS
Anderson B and Rogaly B (2005), Forced Labour and Migration to the UK, COMPAS and Trades Union Congress
Clark N, `The Labour Market, Workers' Rights and Migration' JCWI Bulletin, JCWI (Joint Council for the Welfare of Immigrants), Spring 2005
Evans Y et al (2005), Making the City Work: Low Paid Employment in London, Queen
Mary University London,
Düvell F and Jordan B (2002), The Immigrants' Perspective: Migration Patterns, Migration Strategies and Identities in the UK, University of Exeter
Home Office (2006), Employers' Use of Migrant Labour
