Historia musicalu NĘDZNICY (Les Misérables) rozpoczęła się w 1978 roku, kiedy francuscy kompozytorzy Alain Boublil i Claude-Michel Schönberg rozpoczęli pracę nad musicalową adaptacją powieści Wiktora Hugo. Inspiracja pojawiła się podczas wizyty Boublila w Londynie i obejrzenia produkcji teatralnej Camerona Mackintosha Oliver! To właśnie wtedy Boublil zdał sobie sprawę z tego, że postać Artfula Dodgera przypomina mu młodego Gawrosza, ulicznego łobuziaka, który w opowieści Hugo razem ze studentami chciał rozpocząć rewolucję. Ziarno zostało zasiane, a płytę z muzyką Boublila i Schönberga wydano w 1980 roku. Już wtedy sprzedała się w 260 000 egzemplarzy. To właśnie we wrześniu 1980 roku, francuski reżyser Robert Hossein wystawił ich pracę w formie spektaklu, który obejrzało w Pałacu Sportu w Paryżu ponad 500 000 osób.
Jakieś dwa lata później węgierski reżyser Peter Farago przedstawił pomysł Mackintoshowi i poprosił go o rozważenie wystawienia NĘDZNIKÓW jako angielskojęzycznego musicalu. Mackintosh bardzo szybko zdał sobie sprawę, że ma do czynienia z czymś wyjątkowym i szybko odnalazł Boublila i Schönberga. Od samego początku chciał, żeby kompozytorzy pozostali kluczową częścią procesu tworzenia. Wkrótce dołączyli do nich Trevor Nunn i John Caird jako reżyserzy oraz James Fenton jako autor słów. Fenton został później zastąpiony przez Herberta Kretzmera, ale ciągle jest uznawany za jednego z twórców spektaklu, gdyż to właśnie on nadał mu część z jego ostatecznego kształtu.
Reszta pozostaje historią teatru.
NĘDZNICY zostali po raz pierwszy wystawieni w Londynie w Barbican Theatre 8 października 1985 roku, a następnie, 4 grudnia 1985 roku, przeniesieni do Palace Theatre. Po 19 latach, w 2004 roku musical przeniósł się do swojego obecnego domu Queen's Theatre. W 2006 roku, w 21. rocznicę istnienia, NĘDZNICY byli już najdłużej wystawianym musicalem na świecie, który pokonał musical Koty (Cats). W 2010 roku produkcja pobiła kolejny rekord - odbyło się dziesięciotysięczne przedstawienie. NĘDZNICY, których obejrzało ponad 60 milionów widzów są bez wątpienia jednym z najbardziej popularnych musicali na świecie.
W ciągu lat, wielu filmowców zgłaszało się do Mackintosha z propozycją filmowej adaptacji musicalu. Tak naprawdę prawa do filmu zostały sprzedane już 25 lat temu, kiedy musical wystawiono z sukcesem na Broadawayu, ale opcja wygasła i prawa wróciły do Mackintosha. Producent czekał na odpowiednich filmowców i ostatecznie wybrał pracę z jedną z najbardziej znanych firm w Wielkiej Brytanii, Working Title Films. Ze swojej strony, producenci Tim Bevan i Eric Fellner już od pewnego czasu interesowali się wyprodukowaniem musicalu, ale dopiero towarzyskie spotkanie Fellnera i NICHOLASA ALLOTTA, dyrektora zarządzającego Cameron Mackintosh Ltd., sprawiło, że decyzja o adaptacji filmowej NĘDZNIKÓW została ostatecznie podjęta. Wkrótce potem zadanie napisania scenariusza zostało powierzone Williamowi Nicholsonowi, dwukrotnie nominowanemu do Oskara® za Gladiatora i Cienistą dolinę (Shadowlands). Nicholson współpracował wcześniej z Working Title Films podczas realizacji filmu Elizabeth: Złoty wiek (Elizabeth: The Golden Age).
Kiedy reżyser Tom Hooper (autor nagrodzonego Oskarem® Jak zostać królem), który właśnie rozglądał się za kolejną produkcją usłyszał, że Nicholson pracuje nad adaptacją NĘDZNIKÓW, poczuł, że jest gotowy zmierzyć się z tym projektem. Po przeczytaniu scenariusza, który wzruszył go do łez, Hooper był już tego pewien.
Tym, co sprawiło, że Mackintosh nie miał wątpliwości, że Hopper jest odpowiednim reżyserem była m.in. decyzja, że aktorzy podczas zdjęć muszą śpiewać na żywo. "Jedynym sposobem na to, aby forma musicalowa filmu zadziałała jest utrwalanie emocji na żywo. To była jedna z pierwszych rzeczy, jakie Tom powiedział przedstawiając mi powody, dla których chce zrobić ten film. Poza tym kochał w tym wszystkim ideę NĘDZNIKÓW. A powieść Wiktora Hugo jest przecież o nas wszystkich, nie tylko o Jeanie Valjeanie i Javercie."
