Artur albo Artus to król Celtów, postać z podań i legend, która – według różnych koncepcji historyków – miała swój pierwowzór w osobie wojennego przywódcy z V lub VI wieku naszej ery. Rzeczywiście postać Artura, utrwalona w ustnych i literackich przekazach, zdradza powinowactwa przede wszystkim z tradycją celtycką.
Za główne źródło legendy arturiańskiej uważa się Geoffreya z Monmouth, mnicha, prawdopodobnie z zakonu benedyktynów, który napisał w I połowie dwunastego wieku dzieło „Historia Regum Britanniae”. Była to kronika królewska, o pół-baśniowym charakterze. Podania i legendy o Arturze właśnie na jej kartach zyskały swój (wielokrotnie później modyfikowany) kształt. Według Geoffreya, Artur w wieku 15 lat został królem Brytanii i pokonał Sasów, Piktów i Szkotów oraz wiele innych plemion pogańskich, zdobył Szkocję i Irlandię, podbił też sporo terytoriów na kontynencie europejskim. Poślubił Ginewrę, z którą panował w warownym dworze Caerlon (w innych wersjach Camelot). Posługiwał się mieczem Ekskaliburem. Odmówił płacenia podatków cesarzowi rzymskiemu Lucjuszowi, a następnie wypowiedział mu wojnę i ruszył na podbój Rzymu. Brytanię oraz Ginewrę zostawił w tym czasie pod opieką siostrzeńca, Mordreda. Okazało się jednak, że zdradziecki krewniak przywłaszczył sobie władzę w kraju. Artur zawrócił spod bram Rzymu i zabił Mordreda w bitwie, ale sam został śmiertelnie raniony. Konającego króla zawieziono na wyspę Avalon. Ginewra wstąpiła do klasztoru.
Nowe szczegóły dodawało do legendy wielu pisarzy, na przykład klerk Wace z Normandii (ok. 1154) w dziele „Historia Brytów” (Le roman de Brut). To u niego pojawił się Okrągły Stół, który zakończył spory rycerzy Artura o pierwszeństwo. W tej wersji Artur oczekuje w Avalonie na właściwy moment, aby powrócić do swego państwa. Natomiast kronikarz Layamon (ok. 1200) wprowadza do opowieści fantastyczne elementy, takie jak elfy, czy też magiczne właściwości włóczni i miecza Artura.
Rozkwit tradycji arturiańskiej przypada na XII i XIII wiek. Powstałe wtedy romanse rycerskie, zwłaszcza we Francji i Niemczech, wplatają do legendy wiele obcych wątków, jak chociażby poszukiwanie przez rycerzy Okrągłego Stołu kielicha Św. Graala (do którego zebrano krew Chrystusa), czy takich postaci, jak Lancelot, Merlin, Parsifal, Tristan i Izolda, Gawain oraz wiele innych.
W latach późniejszych powstały liczne poematy na temat Artura i jego czynów. W „Le Morte Darthur”, przekładzie z francuskiego (ok. 1469, wyd. 1485), dokonanym przez Thomasa Malory’ego, pojawił się popularny motyw, w którym panowanie Artura kończy katastrofa: następuje rozwiązanie Okrągłego Stołu, a Lancelot bezskutecznie (z powodu namiętności do Ginewry) poszukuje Świętego Graala. Udaje się go odnaleźć dopiero Galahadowi. W kolejnych wersjach wielką rolę odgrywa czarodziej Merlin. Artur przedstawiany jest w nich często jako syn króla Utera Pendragona oraz żony księcia Kornwalii, Igerny. To właśnie dzięki Merlinowi przyszedł na świat, bo czarodziej dopomógł zdobyć Pendragonowi Igernę, upodabniając króla do jej męża. Po urodzeniu Artur nie wychowywał się na dworze, lecz pod opieką Merlina i zaufanych rycerzy. Został królem w wieku 15 lat, gdy jako jedyny z rycerzy wydobył umieszczony w kowadle (w innych wersjach: w skale) cudowny miecz Ekskalibur. Historia jego zwycięstw pokrywa się z wcześniejszymi wersjami, z tym, że to z inicjatywy Merlina (i na pamiątkę Ostatniej Wieczerzy) powstaje Okrągły Stół. Zebrawszy najznakomitszych rycerzy, Artur nakazuje poszukiwania Świętego Graala. Potem następuje historia konfliktu z Rzymem i zdrady Mordreda. Zawieziony przez nimfy na wyspę Avalon, Artur przed śmiercią topi w jeziorze swój słynny miecz.
Powstały setki utworów o Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu. Najważniejsze z nich to opera „King Arthur” (1691) Henry Purcella i Johna Drydena, poemat Alberta Tennysona „Morte d’Arthur” (1842) i humorystyczna powieść Marka Twaina „Jankes na dworze króla Artura” (A Connecticut Yankee in King’s Arthur Court, 1889). Jean Cocteau napisał sztukę „Rycerze Okrągłego Stołu” (Chevaliers de la Table Ronde, 1937). Po motywy arturiańskie sięgali też chętnie postmoderniści (m.in. powieść Thomasa Bergera „Artur Rex”, 1978).
