"5 nieczystych zagrań": SYLWETKI TWÓRCÓW
Lars von Trier
Urodził się w 1956 roku w Kopenhadze. Jeden z najwybitniejszych twórców filmowych lat 80. i 90. Ukończył szkołę filmową w swoim rodzinnym mieście. Jeszcze jako student rozpoczął międzynarodową karierę od dwukrotnego zwycięstwa na festiwalu filmów studenckich w Monachium, gdzie prezentował dwie etiudy Nocturne i Befrielsesbilleder. Jego debiutancki Element zbrodni nie tylko został zakwalifikowany do konkursu MFF w Cannes 1984, ale zdobył tam Nagrodę Najwyższej Komisji Technicznej. Po tym filmie stał się sławny i zyskał renomę nowatora i uzdrowiciela współczesnego kina. Element zbrodni stanowił pierwszą część „trylogii europejskiej”, na którą złożyły się jeszcze Epidemia (1988) i Europa (dwa wyróżnienia na MFF Cannes 1991– ponownie nagroda za Wkład Artystyczny Najwyższej Komisji Technicznej oraz Nagroda Jury). Filmy te były typowymi przykładami autorskiego kina artystycznego – poszukującego i wyrafinowanego stylistycznie.
W 1995 roku ogłosił wraz z grupą innych skandynawskich reżyserów Manifest Grupy Filmowej „Dogma”, który uznawany jest za jeden z najdonioślejszych aktów przemiany sztuki filmowej. Dziesięć reguł Dogmy zakładało m. in. naturalność plenerów, dźwięku, oświetlenia, zalecało filmowanie „z ręki”, zabraniało stosowania wszelkich efektów optycznych i filtrów. W warstwie fabularnej zakazywało przedstawiania „powierzchownej akcji” (morderstw, użycia broni etc.), retrospekcji oraz innych przesunięć w czasie i przestrzeni, a także kręcenia filmów określonego gatunku. Nade wszystko jednak Dogma zobowiązywała reżysera do „wyzbycia się osobistego smaku i bycia artystą” oraz „unikania tworzenia „dzieła”, ponieważ (...) moment jest ważniejszy niż całość (...). Naczelnym zadaniem jest wydobycie prawdy z bohaterów i ich otoczenia”.
Zgodnie z zasadami Dogmy został zrealizowany film Idioci, jeden z najbardziej kontrowersyjnych filmów von Triera. Pomiędzy „trylogią” a Idiotami Lars von Trier nakręcił dwie serie Królestwa, rozgrywającego się w kopenhaskim szpitalu-molochu, łączącego w sobie cechy konwencjonalnych scen z życia lekarzy i pacjentów, nawiązujące do Ostrego dyżuru lub Szpitala na peryferiach z przesiąkniętym czarnym humorem horrorem o ambicjach filozoficznych i moralizatorskich. W 1996 roku premierę ma Przełamując fale, uznawane przez wielu za najwybitniejsze dokonanie duńskiego reżysera. Film ten otrzymał Nagrodę Jury na MFF w Cannes i Felixa - Europejską Nagrodę Filmową dla najlepszego filmu w 1996 roku.
Trzy lata później Von Trier rozpoczął prace nad wysokobudżetowym musicalem pt. Tańcząc w ciemnościach z islandzką piosenkarką Björk i Catherine Deneuve w rolach głównych. Canneńskie jury tym razem przyznaje dziełu Duńczyka najwyższe wyróżnienie - Złotą Palmę. Analogiczną nagrodę, za najlepsze aktorstwo, otrzymuje również Björk. Film dzieli publiczność. Jego zwolenników jest równie wielu jak przeciwników. Jedni nazywają von Triera geniuszem, inni wielkim manipulatorem współczesnego kina.
Filmografia:
1977 – Orchidégartneren (etiuda filmowa)
1979 – Menthe la bienheureuse
1980 – Nocturne (etiuda filmowa)
1981 – Den Sidste Detalje
1982 – Befrielsesbilleder
1984 – Element zbrodni / Forbrydelsens slement
1987 – Medea (tv)
1988 – Epidemia / Epidemic
1991 – Europa / Zentropa
1994 – Królestwo / Riget (serial tv, także wersja kinowa)
1996 – Przełamując fale / Breaking the Waves
1997 – Królestwo II / Riget II (serial tv, także wersja kinowa)
1998 – Idioci / Idioterne
2000 – D-dag (tv, wspólnie z Sørenem Kragh-Jacobsenem i Thomasem Vinterbergiem)
2000 – Tańcząc w ciemnościach / Dancer in the Dark
2003 - Dogville
Jørgen Leth
Urodził się w Aarhus w Danii w 1937 roku. Reżyser, producent, poeta. Podczas Tour de France pracuje w duńskiej telewizji jako komentator tego wyścigu. Leth jest znaczącą postacią świata dokumentalistów, tak w Danii jak i poza jej granicami. Nakręcił ponad trzydzieści filmów, z których wiele doczekało się światowej dystrybucji. Poetyckie i odkrywcze właściwości jego filmów dotyczących sportowców sprawiły, że widzowie zaczęli postrzegać sport także jako klasyczne widowisko dramatyczne. Jest także profesorem Państwowej Szkoły Filmowej w Kopenhadze (Dania) i State Studiocenter w Oslo (Norwegia), wykładał na Harvardzie, UCLA, Berkeley i innych amerykańskich uczelniach.
Ma na koncie między innymi Thomas Mann Award (1972), Danish Academy’s Special Prize (1983), Paul Hammerich Award (1992), przyznaną za dorobek literacki Drachmann Award (1995), oraz Robert Award (dwukrotnie: 1996 i 2000). W 1995 roku otrzymał od państwa duńskiego dożywotni stypendium za osiągnięcia w dziedzinie filmu.
Filmy Jørgena Letha zdobyły wiele nagród na międzynarodowych festiwalach filmowych, między innymi w Oberhausen (wielokrotnie), Perth, Adelaide, Portland, Locarno i in. Zdobyły też kilka nagród Hugo na Międzynarodowym Festiwalu Filmowych w Chicago. Jego ostatnim trofeum była The Golden Plaque w Chicago, w 1996 roku, w kategorii najlepszy film dokumentalny za „Haiti, Untitled”.
Jørgen Leth mieszka od 1991 roku na Haiti, gdzie z nadania Jej Królewskiej Mości Królowej Danii pełni obowiązki konsula honorowego.
Wybrana filmografia:
1963 – Stopforbud / Stop for Bud
1967 – Det perfekte menneske / The Perfect Human
1968 – Ofelias blomster / Ophelia's Flowers
1970 – Motion Picture
1972 – Livet i Danmark / Life in Denmark
1972 – Kinesisk bordtennis / Chinese Ping-Pong
1974 – Klaus Rifbjerg
1974 – Stjernerne og vandbærerne / The Stars and the Water Carriers
1976 – En Forårsdag i Helvede / A Sunday Day in Hell
1979 – Kalule
1982 – Step on Silence
1982 – 66 scener fra Amerika / 66 Scenes from America
1984 – Pelota
1986 – Det Legende menneske / Moments of Play
1989 – Dansk litteratur / Danish Literature
1992 – Traberg
1993 - Michael Laudrup - en fodboldspiller / Michael Laudrup: A Football Player
1996 – Haiti. Uden titel / Haiti. Untitled
1999 – Jeg er levende - Søren Ulrik Thomsen, digter / I am alive
2002 – Drømmere / Dreamers
2003 - Nye scener fra Amerika / New Scenes from America
2004 – De fem benspænd / The Five Obstructions