Wykłady o historii filmu

Nazwa cyklu to "Iluzjonowe Spotkania z 'Kwartalnikiem Filmowym'". Potrwają one do maja, a jesienią, po wakacyjnej przerwie, najprawdopodobniej będą kontynuowane - zapowiadają organizatorzy przedsięwzięcia: Filmoteka Narodowa, do której należy kino Iluzjon, oraz redakcja "Kwartalnika Filmowego", czasopisma poświęconego sztuce filmowej, wydawanego przez Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk.

Cykliczne seanse będą nawiązywały do tematów poruszanych w aktualnym numerze periodyku. Pokaz każdego filmu zostanie poprzedzony krótką prelekcją, odpowiadającą treści artykułu na ten sam temat, który ukazał się w "Kwartalniku Filmowym".

Spotkania będą organizowane w Iluzjonie zawsze w ostatni czwartek miesiąca. Aby obejrzeć film i wysłuchać wykładu, trzeba będzie kupić bilet.

Pierwsze ze spotkań - 25 marca - zostanie poświęcone włoskiemu neorealizmowi. Publiczność obejrzy dzieło Roberta Rosselliniego "Rzym, miasto otwarte". Projekcję poprzedzi wykład dr Karoliny Kosińskiej z Instytutu Sztuki PAN, pt. "Symetria zemsty, czyli neorealizm na nowo".

Dr Kosińska zastąpi specjalistę w dziedzinie politycznej historii kina, wykładowcę Uniwersytetu Nowojorskiego Stefano Ciammaroniego, autora publikowanego w "Kwartalniku Filmowym" artykułu dotyczącego włoskiego neorealizmu ("Archiwista narodzin i śmierci. Jutrzenka i mise-en-mort w historiografiach włoskiego neorealizmu"). "Ciammaroni przedstawia nowe podejście do neorealizmu, podważające utarte stanowiska badaczy" - zwraca uwagę Filmoteka Narodowa.

"Rzym, miasto otwarte" (1945), w reżyserii Roberta Rosselliniego, został zrealizowany na podstawie scenariusza autorstwa: Rosselliniego, Federica Felliniego i Sergia Amidei. Główne role zagrali Anna Magnani i Aldo Fabrizi. Film ten jest uznawany za pierwsze klasyczne dzieło włoskiego neorealizmu.

Metoda realizacji "Rzymu, miasta otwartego" była - jak tłumaczą organizatorzy cyklu - "sprzeciwem wobec ugrzecznionej formy filmów realizowanych w epoce faszystowskiej; twórcy chcieli nasycić obraz autentyzmem. Zdjęcia, kręcone dość prymitywnym sprzętem i na pozyskiwanej dorywczo taśmie, realizowano na ulicach i we wnętrzach naturalnych - co nie wynikało z założeń ideologicznych, ale spowodowane było zniszczeniem podczas wojny hal zdjęciowych. Rossellini, który przez kilka lat pracował jako dokumentalista, określił swą metodę pracy nad filmem jako 'poszukiwania na wpół intuicyjne'".

"Rzym, miasto otwarte" to "dzieło stanowiące kanon nowej szkoły filmowej; jednocześnie przejmująca opowieść o społeczeństwie miasta dławionego terrorem, którego mieszkańcy - bez względu na swoje przekonania i przynależność społeczną - jednoczą się w oporze przeciw najeźdźcy" - przypominają organizatorzy cyklu.

Kolejne "Iluzjonowe Spotkanie z 'Kwartalnikiem Filmowym'" - w ostatni czwartek kwietnia - będzie poświęcone ekspresjonizmowi niemieckiemu. Pokazany zostanie film "Zmęczona śmierć" w reżyserii Fritza Langa (Niemcy, 1921). Przed projekcją wykład, pt. "Ekspresjonizm raz jeszcze, czyli na nowo o historii filmu niemieckiego", wygłosi prof. Tomasz Kłys z Uniwersytetu Łódzkiego.

W maju tematem będzie filmowy modernizm. W związku z tym zaplanowano projekcję filmu "Chlew" Piera Paolo Pasoliniego (Francja/Włochy, 1969).

"Kwartalnik Filmowy" zaczął ukazywać się w 1951 r., dwa lata po utworzeniu Państwowego Instytutu Sztuki. W 1959 roku Instytut podporządkowano Polskiej Akademii Nauk i utworzono Instytut Sztuki PAN. Pierwszym redaktorem naczelnym "Kwartalnika Filmowego" był Jerzy Toeplitz. Obecnie (od 1998 r.) redaktorem naczelnym jest Teresa Rutkowska.

W ciągu kilkudziesięciu lat istnienia pisma, na jego łamach publikowali najbardziej cenieni polscy filmoznawcy, a także twórcy związani z kinem, m.in.: Bolesław Michałek, Leon Bukowiecki, Jerzy Płażewski, Krzysztof Teodor Toeplitz, Aleksander Ford, Jerzy Bossak, Gustaw Holoubek, Jerzy Kawalerowicz, Mieczysław Jahoda, Krzysztof Komeda.

Powstawały tomy monograficzne "Kwartalnika" poświęcone takim tematom, jak aktorstwo filmowe, sztuka operatorska, adaptacje filmowe, muzyka filmowa czy film dokumentalny. W specjalnych tomach i artykułach "Kwartalnik" prezentował postaci wybitnych twórców, m.in. reżyserów i operatorów: Andrieja Tarkowskiego, Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Kieślowskiego, Jean-Luca Godarda, Federica Felliniego, Ingmara Bergmana, Witolda Sobocińskiego, Svena Nykvista, Vittorio Storaro, Sławomira Idziaka, Edwarda Kłosińskiego, Janusza Kamińskiego.

Kino Iluzjon działa obecnie w siedzibie tymczasowej w gmachu Biblioteki Narodowej w al. Niepodległości.