Przegląd filmów Formana

Z tej okazji polska Filmoteka Narodowa organizuje w kinie Iluzjon w Warszawie, w dniach 18-25 lutego, przegląd jego wybranych dzieł.

"W dzieciństwie zachwycali mnie ludzie, którzy mogli pociągnąć za sobą tłumy, opowiadając jakąś historię. Chciałem umieć opowiadać historie lepiej od innych, najlepiej na świecie" - wyznał w jednym z niedawnych wywiadów reżyser "Amadeusza".

Milos Forman (właśc. Jan Tomas Forman), w latach 60. jeden z pionierów czechosłowackiej nowej fali, od ponad czterech dekad związany jest jako twórca z kinematografią amerykańską. Urodził się 18 lutego 1932 r. w Czasławiu w Czechosłowacji. Podczas II wojny światowej jego rodzice zginęli w obozach koncentracyjnych - matka w Oświęcimiu, ojciec w Buchenwaldzie.

Studia Forman kończył w znanej szkole filmowej FAMU w Pradze. Jego reżyserski pełnometrażowy debiut, "Czarny Piotruś" z 1964 r., został znakomicie przyjęty na festiwalu w Locarno. W 1965 r. Forman zrealizował film "Miłość blondynki" - jedno z najbardziej znanych dzieł czechosłowackiej nowej fali - który zdobył nominację do Oscara w kategorii najlepszy obraz nieanglojęzyczny.

Bohaterka "Miłości blondynki", młoda i naiwna Andula, mieszka w małym miasteczku. Pracuje w fabryce, wśród samych kobiet. Marzy o wielkiej miłości. Pewnego dnia spotyka Mildę, pianistę z Pragi. Skuszona obietnicami miłości, może małżeństwa, Andula uwierzy w zbyt wiele. Dopiero podróż w ślad za Mildą do Pragi uświadomi jej, jak naiwne były to marzenia.

Kolejną nominację do nagrody amerykańskiej Akademii Filmowej w tej samej kategorii przyniósł Formanowi obraz z 1967 r. "Pali się, moja panno", komediowa opowieść o fajtłapowatych strażackich działaczach, borykających się z zadaniami przerastającymi ich siły, o pannach zagubionych w zawiłościach regulaminowych konkursu piękności i o płonącym domu, którego nie potrafią ugasić "fachowcy".

Po realizacji tego filmu Forman wyjechał do Stanów Zjednoczonych, by - jak się okazało - zostać tam na stałe. "W 1968 roku reżyser wyjechał do USA, by na zaproszenie wytwórni Paramount Pictures nakręcić film 'Odlot'. W tym czasie w Pradze został stłumiony bunt przeciwko reżimowi sowieckiemu, zwany 'Praską wiosną' i Milosz Forman zdecydował się pozostać w Stanach Zjednoczonych" - przypomina w zapowiedzi przeglądu filmoteka. "Odlot", nominowany do Złotej Palmy w Cannes, miał premierę w 1971 r.

Choć, jak przypomina filmoteka, "przez pewien czas Forman nie mógł znaleźć sobie miejsca w obcym kraju, wśród obcych ludzi o obcej mentalności", jako twórca filmowy szybko zaczął odnosić w USA sukcesy. W 1975 r. znakomite przyjęcie miał wyreżyserowany przez niego, na podstawie powieści Kena Keseya, "Lot nad kukułczym gniazdem" (1975, film produkcji amerykańskiej).

Obraz, z Jackiem Nicholsonem w roli pacjenta zakładu psychiatrycznego McMurphy'ego i z Louise Fletcher wcielającą się w postać siostry Ratched, uhonorowano pięcioma Oscarami w kategoriach: najlepszy film, reżyseria, scenariusz adaptowany, pierwszoplanowy aktor i pierwszoplanowa aktorka.

Kolejnym ważnym tytułem w dorobku Formana był musical "Hair" z 1979 r. o grupie amerykańskich dzieci-kwiatów i ich stosunku do wojny wietnamskiej. W 1981 r., według powieści E.L. Doctorowa, Forman nakręcił film "Ragtime".

Osiem Oscarów przyznano za obraz Formana z 1984 r., pt. "Amadeusz", filmową biografię wybitnego kompozytora Wolfganga Amadeusza Mozarta. Aktor F. Murray Abraham, za rolę nękanego zawiścią o geniusz Mozarta kompozytora Antonio Salieriego otrzymał Oscara w kategorii główna rola męska. Pozostałe statuetki przyznane zostały w kategoriach: najlepszy film, reżyseria, scenariusz adaptowany (Oscara zdobył angielski dramatopisarz Peter Shaffer, który na scenariusz tego filmu zaadaptował własną sztukę teatralną), kostiumy, dźwięk, scenografia i charakteryzacja.

W kolejnych latach Forman wyreżyserował m.in. filmy: "Skandalista Larry Flynt" - nagrodzoną Złotym Niedźwiedziem w Berlinie i nominowaną do dwóch Oscarów opowieść o burzliwym życiu wydawcy pisma pornograficznego "Hustler" (1996), "Człowiek z księżyca" (1999, Srebrny Niedźwiedź w Berlinie za reżyserię) i "Duchy Goi" (2006).

W warszawskim Iluzjonie w ramach przeglądu twórczości Formana obejrzeć będzie można filmy: "Amadeusz", "Lot nad kukułczym gniazdem", "Miłość blondynki", "Pali się, moja panno", "Hair" i "Człowiek z księżyca".