Odeszli w tym roku...

LISTOPAD 2008

Rok temu, 9 listopada, w wieku 84 lat zmarł reżyser Stanisław Różewicz. Jego pierwszymi filmami były dokumentalna "Ulica Brzozowa" z 1947 roku oraz fabularna "Trudna miłość" (1953), według powieści Romana Bratnego. Za swoje dzieła Różewicz zdobył wiele prestiżowych nagród. M.in. jego "Świadectwo urodzenia" (1962) uhonorowano nagrodą FIPRESCI na festiwalu w Cannes. Był młodszym bratem poety i dramaturga Tadeusza Różewicza.

Kilka dni później polskie kino doznało kolejnej olbrzymieju straty. 20 listopada zmarł Jan Machulski - aktor, reżyser i pedagog. Miał 80 lat. Jego najsłynniejsza filmowa rola to kasiarz Henryk Kwinto w "Vabank" (1981) i "Vabank II, czyli Riposta" reżyserowanych przez jego syna - Juliusza. Machulski był współzałożycielem warszawskiego Teatru Ochoty, gdzie reżyserował i grał w wielu sztukach. Wykładał na Wydziale Aktorskim łódzkiej Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej.

GRUDZIEŃ 2008

9 grudnia w wieku 81 lat zmarł reżyser i scenarzysta Władysław Ślesicki. Najbardziej znanym jego filmem była ekranizacja powieści Henryka Sienkiewicza "W pustyni i w puszczy" (1973). W młodości należał do Szarych Szeregów, był żołnierzem AK. W czasie Powstania Warszawskiego został awansowany do stopnia podharcmistrza i kaprala. Po powstaniu trafił do obozu pracy w Sulau, skąd uciekł razem z bratem Zygmuntem. Przeżycia te zaowocowały później filmem "Droga daleka przed nami".

Zaledwie 6 dni później zginęła aktorka Wanda Koczeska. Miała 71 lat. W latach 1959-68 występowała w stołecznym Teatrze Ateneum, później dołączyła do zespołu Teatru Kwadrat, Teatru Narodowego i Teatru Na Woli. Jej pierwszą filmową rolą była Agnieszka w filmie "Rancho Texas" w reżyserii Wadima Berestowskiego. Później wystąpiła także m.in. w "Niewinnych czarodziejach" Andrzeja Wajdy, "Awatarze, czyli zamianie dusz" Janusza Majewskiego i "Dziewczętach z Nowolipek" Barbary Sass.

20 grudnia zmarł w wieku 83 lat amerykański reżyser Robert Mulligan. Jego film "Zabić drozda" z 1962 roku otrzymał trzy Oscary. Mulligan rozpoczął swoją karierę w latach 50. pracując dla jednej z nowojorskich telewizji. W 1960 roku otrzymał nagrodę Emmy za produkcję "The Moon and Sixpence". Swój pierwszy film: "Fear Strikes Out", opowiadający historię upośledzonego baseballisty Jimmy'ego Piersalla, granego przez Anthony'ego Perkinsa, zrealizował trzy lata wcześniej. W sumie nakręcił 19 filmów m.in. melodramat "Lato'42" z Jacqueline Bisset i Gary Grimese, "The Other" i "Same Time, Next Year". Ostatnim filmem nakręconym przez Mulligana był "Man in the Moon" w którym zadebiutowała Reese Witherspoon. Najwięcej chwały przyniósł mu głośny film "Zabić drozda" (1962) z Gregory Peckiem i debiutującym na ekranie Robertem Duvallem. Ta adaptacja powieści Harper Lee otrzymała trzy Oscary, wiele uznania krytyki i widzów.

26 grudnia zmarła Eartha Kitt, amerykańska piosenkarka, tancerka, aktorka i gwiazda kabaretowa. Z powodzeniem wcieliła się w latach 60. w kobietę-kot w telewizyjnym serialu o Batmanie. Nagrała ponad 20 albumów. Do śpiewanych przez nią hitów należało m.in."C'est Si Bon".

STYCZEŃ

2 stycznia, podczas wakacji, które rodzina spędzała na wyspach Bahama, zmarł 16-letni Jeff Travolta, syn gwiazdora Johna Travolty. Chłopiec najprawdopodobniej doznał ataku serca i uderzył głową o wannę. Od drugiego roku życia cierpiał on na zespół Kawasaki. Ta atakująca głównie małe dzieci choroba, powoduje zapalenie naczyń krwionośnych, które może prowadzić do zawałów serca.

Dziesiątego stycznia w wieku 50 lat odszedł aktor Tadeusz Szymków. Od 1977 r. związany był z Teatrem Polskim we Wrocławiu. Zagrał w blisko 30 filmach m.in. w "Krollu", "Psach" i "Demonach wojny według Goi" w reżyserii Władysława Pasikowskiego. W latach 1998-2001 prowadził program "Telewizyjne biuro śledcze", a w latach 2002-04 wcielał się w rolę Mastera w audycji dla dzieci i młodzieży "Wirtul@ndia".

12 stycznia w Paryżu zmarł doznawszy udaru mózgu jeden z najważniejszych twórców francuskiego kina Claude Berri. Miał 74 lata. Był aktorem, reżyserem i producentem we wszystkich tych dziedzinach odnosząc wielkie sukcesy. Swoją przygodę z filmem rozpoczął w latach 50. ubiegłego stulecia jako aktor. Od lat 60. był też scenarzystą i reżyserem. Do najważniejszych jego filmów należą "Jean de Florette", "Germinal", "Jeden odchodzi, drugi zostaje" i nakręcony w 2007 roku "Po prostu razem". Wielkie sukcesy Berri odnosił również na polu produkcji. Był jednym z producentów filmu Romana Polańskiego "Tess". Wyprodukował również "Królową Margot" i wielkie kasowe przeboje jak "Asterix i Obelix: Misja Kleopatra" czy "Jeszcze dalej niż Północ". W 2007 roku olbrzymi sukces prestiżowy na świecie odniosła "Tajemnica ziarna" - wyróżniona pięcioma nagrodami w Wenecji - którą Berri również wyprodukował.

LUTY

25 lutego polska kinematografia poniosła kolejną ogromną stratę. Zmarł Zbigniew Chmielewski, reżyser i scenarzysta, twórca serialu "Daleko od szosy". Miał 82 lata. Artysta wyreżyserował również m.in. filmy "Tabliczka marzenia", według powieści Haliny Snopkiewicz, "Twarz anioła", w którym opowiedział o gehennie dzieci więzionych w hitlerowskim obozie koncentracyjnym w Łodzi oraz "Operacja Himmler". Oprócz "Daleko od szosy" zrealizował jeszcze kilka znanych seriali, m.in. "Dyrektorzy" i "Ślad na ziemi".

MARZEC

11 marca zmarł w Budapeszcie w wieku 82 lat węgierski reżyser Peter Bacso, znany jako autor filmu "Świadek" z 1969 roku. Jego obraz, który przez 10 lat od powstania leżał na półce, opowiada w sposób satyryczny o procesach stalinowskich z lat 50. Film został nagrodzony przez jury ekumeniczne w Cannes w 1981 roku, a na Węgrzech jest uważany za dzieło kultowe.

18 marca zmarła pochodząca z artystycznej rodziny Natasha Richardson. Była córką Vanessy Redgrave oraz Tony'ego Richardsona, wnuczką Michaela Redgrave i Rachel Kempson, siostrą Joely Richardson. Jej mężem był Liam Neeson. Aktorstwa uczyła się w Central School of Speech and Drama w Londynie. Początkowo występowała w sztukach teatralnych, m.in. jako Helena w "Śnie nocy letniej", Ofelia w "Hamlecie" oraz jako Sally Bowles w musicalu "Kabaret". Jako aktorka filmowa zadebiutowała w roli Mary Shelley w "Gotyku" Kena Russell'a. Wystąpiła również w "Nell","Pokojówce na Manhattanie" i "Białej hrabinie" i "Wieczorze".

30 marca zmarł Maurice Jarre, francuski kompozytor. Skomponował muzykę do ponad 150 filmów, m.in. "Lawrence'a z Arabii", za którą dostał Oskara, a także "Doktora Żywago" i "Podróży do Indii". Pracował z najwybitniejszymi reżyserami: Davidem Leanem, Luchino Viscontim, Alfredem Hitchcockiem i Peterem Weirem. Był ojcem kompozytora Jean-Michela Jarre'a, pioniera muzyki elektronicznej.

KWIECIEŃ

Piątego kwietnia, w wieku 67 lat, zmarł aktor Wojciech Alaborski Od 1970 roku występował w warszawskim Teatrze Polskim. Na teatralnych scenach wcielił się m.in. w role Gustawa/Konrada w "Dziadach" Adama Mickiewicza, Kordiana w dramacie Juliusza Słowackiego, Widma w "Weselu" Stanisława Wyspiańskiego. Zagrał ponad 50 ról filmowych i telewizyjnych. Wystąpił m.in. w "Perle w koronie" Kazimierza Kutza, "Człowieku z żelaza" i "Panu Tadeuszu" Andrzeja Wajdy i "Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny" Janusza Majewskiego.

MAJ

4 maja w wieku 62 lat zmarł reżyser, scenarzysta i producent Maciej Falkowski. Był jednym z założycieli Studia im. Karola Irzykowskiego w Warszawie. Debiutowali tam i tworzyli m.in. tacy reżyserzy jak Wiesław Saniewski, Waldemar Dziki, Marek Koterski, Janusz Kijowski, Jan Jakub Kolski i Krzysztof Krauze. Falkowski wyreżyserował m.in. film dokumentalny "Wybór" z 1980 roku. Zrealizował też dokument o Antonim Słonimskim.

16 maja zmarł Mieczysław Jahoda, operator filmowy, autor zdjęć do m.in. "Krzyżaków" i "Rękopisu znalezionego w Saragossie" oraz seriali telewizyjnych "Wojna domowa" i "Czterdziestolatek". Miał 84 lata. Oprócz obrazów fabularnych tworzył zdjęcia do filmów dokumentalnych i muzycznych m.in. do "Bema pamięci rapsod żałobny" z Czesławem Niemenem. W 1978 roku wyreżyserował komedię muzyczną "Hallo Szpicbródka czyli ostatni występ króla kasiarzy.

18 maja zmarł na skutek komplikacji związanych z cukrzycą Wayne Allwine, aktor, który od 1977 roku użyczał swojego głosu największej gwieździe studia Walta Disneya - Myszce Miki. Miał 62 lata. Pracę w studio Walta Disneya Allwine rozpoczął w 1966 roku. Na początku w dziale korespondencji, a potem w dziale efektów dźwiękowych, gdzie jako głos Miki zastąpił samego Walta Disneya i Jimmy'ego MacDonalda. Russi Taylor, żona Wayne'a Allwine'a, która była z nim do ostatnich chwil, użyczała głosu Myszce Minnie.

26 maja w wieku 72 lat, zmarł aktor Marek Walczewski. W 1960 roku rozpoczął karierę na deskach krakowskiego Teatru im. Słowackiego. W 1972 przeniósł się do Warszawy. Przez 10 lat występował w Teatrze Studio. Najsilniej Walczewski związany był jednak z Teatrem Dramatycznym, gdzie grał przez prawie 30 lat. Jako aktor filmowy debiutował w 1963 roku rolą w filmie "Pasażerka" Andrzeja Munka. Popularność zyskał dzięki filmowym kreacjom w m.in. "Ziemi obiecanej" Andrzeja Wajdy czy "Dolinie Issy" Tadeusza Konwickiego. Młodszym widzom znany jest jako odtwórca roli Stępnia w "13 posterunku".

CZERWIEC

Trzeciego czerwca zmarł w Bangkoku amerykański aktor i reżyser David Carradine. Był synem znanego hollywoodzkiego aktora Johna Carradine'a. Jego bracia: Robert i Keith także są artystami. Mimo udanych prób występów w ambitnych filmach ("Berta - wagon kolejowy" i "Ulice nędzy" Martina Scorsese, "Jajo węża" Ingmara Bergmana, "By nie pełzać na kolanach" Hala Ashbyego), największą popularność przyniosła Davidowi rola mnicha Kwai Chang Caine'a w serialu "Kung-fu". Tę rolę kreował jeszcze później w westernie "Powrót hazardzisty" i w "Kung-fu: The Movie". Początkowo Carradine nie umiał walczyć, ale z czasem poznał tajniki wschodnich sztuk walki. Zagrał także w obrazach: "Samotny wilk McQuade" i "Ptaszek na uwięzi". Do kina popularnego powrócił na ekranie "Kill Billa" Quentina Tarantino w roli tytułowej.

25 czerwca zmarła Farah Fawcett, amerykańska aktorka, której sławę przyniosła jedna z trzech głównych ról w serialu "Aniołki Charliego" z 1976 roku. Była jedną z ikon popkultury i symboli seksu lat 70. Jej wszechstronności należy przypisać liczne wyrazy uznania, jak choćby nominacje do nagród Złotego Globu i Emmy za rolę Francine Hughes maltretowanej przez męża w dramacie "Płonące łóżko". Zagrała także autentyczną postać Diane Downs, która z miłości do mężczyzny zabija swoje dzieci w obrazie "Małe ofiary". Kolejne nominacje do Złotego Globu otrzymała za tytułowe role w biograficznym mini-serialu "Biedna, bogata dziewczyna: Historia Barbary Hutton" oraz dramacie telewizyjnym "Historia Beate Klarsfeld". Przez wiele lat była związana z aktorem Ryanem O'Neilem.

LIPIEC

13 lipca zmarła aktorka Beverly Roberts, która zagrała u boku Humphreya Bogarta w filmie "Dwoje przeciwko światu" w 1936 roku. Miała 96 lat. Artystka zadebiutowała w obrazie "The Singing Kid" z Alem Jolsonem. Pojawiła się także obok Bogarta i Pata O'Briena w filmie "Orzeł leci do Chin" oraz Errola Flynna i Joan Blondell w "Perfect Specimen". W 1940 roku Roberts wyruszyła w trasę z zespołem Dorsey Brothers. 10 lat później została zarządcą Theater Authority. Funkcję tę sprawowała przez 25 lat. Z czasem zajęła się malowaniem.

14 lipca rodzime kino odniosło kolejną niepowetowaną stratę. W wieku 75 lat zmarł aktor Zbigniew Zapasiewicz. Karierę filmową rozpoczął w 1963 roku. W 1976 r. stworzył jedną z najważniejszych swych ról filmowych - docenta Szelestowskiego w "Barwach ochronnych" Krzysztofa Zanussiego. Grał również w filmach Andrzeja Wajdy, Jana Łomnickiego, Stanisława Brejdyganta czy Stanisława Różewicza. Oprócz tego dla Teatru TV artysta także reżyserował. Zafascynowany twórczością Zbigniewa Herberta zrealizował m.in. spektakle "Pan Cogito" (1981) i "Powrót Pana Cogito" (1992).

3 dni później na chorobę naczyniową mózgu zmarł Walter Cronkite, amerykański dziennikarz. Prowadził w CBS dziennik "Evening News", stając się ikoną telewizji. Uważany był za osobę cieszącą się największym zaufaniem Amerykanów. Jego twarz i głos kojarzyły się wielu z takimi wydarzeniami jak kryzys kubański, zabójstwo Kennedy'ego, wojna w Wietnamie, lądowanie na Księżycu czy afera Watergate.

27 lipca odszedł na zawsze kolejny aktor Igor Przegrodzki. Karierę rozpoczął na deskach wileńskiego Teatru na Pohulance. Wcielił się w ponad 200 ról teatralnych. W 1958 r. zagrał Hamleta w przedstawieniu Jakuba Rotbauma, a w 1967 r. Robesspierre'a w spektaklu "Sprawa Dantona" w reż. Jerzego Krasowskiego. Wcielał się również w postaci z dramatów Fredry, Słowackiego i Gombrowicza. Zagrał w kilkudziesięciu filmach i serialach, m.in. w "Pętli", "Lalce" oraz "Marcowych migdałach".

SIERPIEŃ

20 sierpnia zmarła Zofia Komeda-Trzcińska. Miała 79 lat. Była żoną Krzysztofa Komedy (pianisty i kompozytora muzyki jazzowej oraz filmowej), związaną ze środowiskiem jazzowym jako organizatorka, promotorka i manager. Po wojnie współtworzyła między innymi Krakowski Klub Jazzowy - późniejszy Helikon i współpracowała z Piwnicą Pod Baranami. Mąż Zofii - Krzysztof był

WRZESIEŃ

14 września odszedł na zawsze Patrick Swayze, amerykański aktor filmowy, a także tancerz, piosenkarz i choreograf. Zmarł na raka w wieku 57 lat. Po raz pierwszy pojawił się na kinowym ekranie w komedii Skatetown (1979), gdzie dostrzegł go Francis Ford Coppola i zaangażował do roli Darrela 'Darry'ego' Curtisa w dramacie kryminalnym Outsiderzy (1983), który wypromował takie sławy jak Matt Dillon, Sofia Coppola, Rob Lowe, Tom Cruise, Diane Lane i Tom Waits. Międzynarodową sławę Swayze zyskał rolą arystokraty Orry'ego Maina w miniserialu ABC - ekranizacji powieści Johna Jakesa "Północ-Południe" i jego sequelu. Niedługo potem wystąpił w melodramacie sportowym "Youngblood". W pamięci fanów pozostanie jednak dzięki nominowana do Złotego Globu kreacji instruktora tańca w dramacie muzycznym "Dirty Dancing"(1987), gdzie zaprezentował swój talent taneczny, a także możliwości wokalne i autorskie w piosence "She's Like the Wind". Kolejną nominację do Złotego Globu przyniosła mu rola w obrazie "Uwierz w ducha". Zagrał też w takich filmach jak: "Wykidajło", "Prawo krwi", "Ślicznotki" i "Na fali".

PAŹDZIERNIK

22 października w wieku 64 lat zmarł Maciej Rybiński - dziennikarz i komentator polityczny. W zawodzie debiutował jako dziennikarz sportowy. Był scenarzystą serialu "Alternatywy 4" i współautorem kryminałów. Po wprowadzeniu stanu wojennego został aresztowany. Od września 1982 roku przebywał na emigracji. Pisał dla wielu pism emigracyjnych, m.in. paryskiej "Kultury", "Kontaktu", "Dziennika Polskiego". Do Polski wrócił w listopadzie 1998. Jego felietony można było przeczytać m.in. w tygodniku "Wprost" i "Rzeczpospolitej".