"Rozdzieleni" [recenzja]: Nauka mówienia
Najnowszy, długo oczekiwany film Michaela Hazanaviciusa, miał swoją premierę na ubiegłorocznym festiwalu w Cannes, gdzie został pokazany w konkursie głównym. Od autora oscarowego "Artysty" oczekiwano arcydzieła, które miało być również istotne w kontekście politycznym.
Scenariusz filmu "Rozdzieleni" autorstwa Hazanaviciusa koncentruje się na wydarzeniach z początku II wojny czeczeńskiej (1999). Bezpośrednią inspiracją do powstania tekstu był podobno film Freda Zinnemana z 1948 roku pod tym samym tytułem. W obu przypadkach najważniejszym motywem narracyjnym jest poszukiwanie i próba powrotu do domu chłopca, który w wyniku konfliktu zbrojnego utracił rodzinę. U Zinnemana dziecku pomaga amerykański żołnierz, w filmie Hazanaviciusa - pracownica komisji praw człowieka w Unii Europejskiej.
W "Rozdzielonych" narracja toczy się dwutorowo. Punktem wyjścia staje się nagranie - materiał stylizowany na rejestrację VHS, wykonane przez żołnierzy rosyjskich w trakcie inwazji na Czeczenię w 1999 roku. Młodzi Rosjanie po stoczonej potyczce, która zgodnie z oficjalną polityką Federacji Rosyjskiej była częścią tzw. operacji antyterrorystycznej, "rozprawiają się" z miejscowymi bojownikami. Ich celem staje się jedna z czeczeńskich rodzin. Po bestialskim spektaklu 9-letni chłopiec Hadji (Abdul Khalim Mamutsiev) wraz z maleńkim bratem na rękach ucieka przed oprawcami. Jego starszej siostrze również udaje się przeżyć. Od tego momentu rodzeństwo będzie próbowało się odnaleźć. Na ich drodze pojawią się osoby z organizacji humanitarnych i pracownicy różnych instytucji pomocowych. Ich świat w mgnieniu oka stanie się światem uchodźcy.
Drugi wątek filmu Hazanaviciusa to historia młodego Rosjanina Kolii (Maksim Emelyanov), który za drobne wykroczenie zostaje skazany na służbę wojskową. W ciągu kilku miesięcy wyląduje na froncie II wojny czeczeńskiej. Wcześniej przejdzie przymusowe szkolenie, które zmieni w jego życiu praktycznie wszystko.
Film Hazanaviciusa można atakować za zbytnią naiwność, przewidywalność i dydaktyzm tego wojennego fresku. Zadaniem "Rozdzielonych" jest wyczerpanie tematu, pokazanie tragedii tej wojny z wielu perspektyw, co momentami staje się nie tylko przytłaczające, ale też absurdalne. To, co udało się zrobić Pirjo Honkasalo w dokumencie "Trzy pokoje melancholii" w 2004 roku, reżyserowi "Artysty" po prostu nie wychodzi. Próba pokazania różnych typów ofiar II wojny czeczeńskiej przy usilnej uniwersalizacji tego konfliktu, doprowadza do sytuacji, w której "Rozdzieleni" stają się momentami pretensjonalnym i banalnym freskiem o "złu wojny".
Z drugiej strony w ponad dwugodzinnym filmie Hazanaviciusa jedną z głównych bohaterek jest Carole (Berenice Bejo) - urzędniczka z Unii Europejskiej, która jest zaangażowana w zbieranie relacji rosyjskich ofiar napaści na czeczeńskich cywilów, ale koniec końców nie ma pojęcia, jak ma pomóc małemu chłopcu, którego pewnego dnia spotyka na ulicy. Scena rozmowy Carole z Helen (Annette Bening), która prowadzi lokalny punkt Czerwonego Krzyża o tym, co trzeba zrobić, aby jedno czeczeńskie dziecko mogło choć przez chwilę poczuć się bezpieczne, to jeden z najlepszych momentów w filmie. W szerszej (europejskiej i światowej) perspektywie ten konflikt, podobnie jak wiele innych, po jakimś czasie przestaje być "interesujący". Żaden rodzaj cierpienia cywili nie jest w stanie poruszyć urzędników. Pokazanie tej niechęci i niemocy to bardzo istotny wątek "Rozdzielonych".
Oprócz genialnie odtworzonych realiów wojennych Czeczenii i krajów ościennych w filmie Hazanaviciusa zachwyca równie najmłodszy członek obsady - Abdul Khalim Mamutsiev. Ten młody chłopiec angażuje widza od samego początku filmu. Po prostu nie można od niego oderwać wzroku. Wszyscy inni aktorzy w "Rozdzielonych" stają się nagle niewidoczni. Cierpienie tego 9-letniego bohatera przez większość filmu odbywa się w całkowitej ciszy. Haji nagle przestaje mówić. Jego podróż to nie tylko poszukiwanie siostry, ale również nauka mówienia o tym, co wydarzyło się w jego rodzinnym domu.
6/10
---------------------------------------------------------------------------------------
"Rozdzieleni" (The Search), reż. Michel Hazanavicius, Francja, Gruzja 2014, dystrybutor: Kino Świat, premiera kinowa: 27 marca 2015
--------------------------------------------------------------------------------------
Chcesz obejrzeć film? Nie możesz zdecydować, który wybrać? Pomożemy - poczytaj nasze recenzje!
