"Tatarak" Krystyny Jandy

Pamiętam totalne zaskoczenie, które towarzyszyło premierowemu seansowi "Tataraku" podczas festiwalu w Berlinie. Nikt nie spodziewał się - producenci filmu trzymali to w tajemnicy - że ekranizacja opowiadania Iwaszkiewicza nie będzie wierną adaptacją "Tataraku". Nie tylko. Nikt nie spodziewał się po statecznym Wajdzie pomysłu na film w filmie. Nikt nie spodziewał się, że najważniejszym wątkiem "Tataraku" będzie osobiste wyznanie grającej główną rolę Krystyny Jandy - żałobny monodram poświęcony zmarłemu rok wcześniej mężowi artystki, operatorowi Edwardowi Kłosińskiemu.

Oglądam dodatki, które dołączone zostały do filmu na płycie DVD. Wypowiedzi Wajdy i Jandy znam już z internetu. Nowością jest materiał z planu zatytułowany "Spotkanie po latach". Początkowo się wzdrygam - robić "making of" z filmu, który jest jednym wielkim filmem o powstawaniu filmu? Ale oglądam z coraz większym zainteresowaniem. Nie dla Wajdy, który przedstawiony jest tu w podobnym świetle jak w "Katyniowym" dokumencie "Andrzej Wajda: Róbmy zdjęcie!". Na przemian pocieszny i patetyczny. Lekko bezradny. Oglądam ten reportaż dla Krystyny Jandy. Nie mogę oderwać oczu od Krystyny Jandy.

Jest w jej dojrzałym, czułym, lekko zgorzkniałym, zachrypniętym goryczą głosie - m.in. podpatrujemy ją jak dyskutuje z Wajdą nad rozwiązaniem niektórych scen - przejmująca troska o ten film. Niezwykła wprost determinacja, kiedy pokazuje reżyserowi jak partnerujący jej Paweł Szajda powinien - jej zdaniem - odegrać scenę miłosną nad brzegiem rzeki. Kobieca kapryśność, kiedy upiera się, że w jednej ze scen usiądzie dokładnie w tym, a nie innym miejscu. Bezwolność Wajdy, który z egzemplarzem książki Iwaszkiewicza ustala z Jandą kolejność czytanych przez nich za chwilę akapitów "Tataraku" (jest w filmie scena, w której Wajda i Janda czytają na głos fragment, w którym Iwaszkiewicz opisuje zapach tataraku). - Zrobimy jak chcesz, Andrzej - mówi cierpliwie Janda.

Nie mogę pozbyć się wrażenia (mam już pewność?), że to ona dyskretnie współreżyserowała ten film. Bez niej, bez jej historii, bez jej zaangażowania - "Tatarak" pozostałby pewnie ledwie stylową ramotką.

"Tatarak", TIM Film Studio, premiera DVD: 22 października 2009