Smok Smoków dla czeskiej dokumentalistki

Nagroda przyznawana jest przez Radę Programową Krakowskiej Fundacji Filmowej od 1998 roku za szczególne osiągnięcia w dziedzinie filmu dokumentalnego i animowanego. Jej dotychczasowymi laureatami byli tak znani twórcy jak: Kazimierz Karabasz, Stephen i Timothy Quay, Werner Herzog, Raoul Servais, Allan King, Jerzy Kucia, Albert Maysles czy Jonas Mekas. Czeska reżyserka będzie pierwszą kobietą w tym gronie.

Helena Třeštíková jest absolwentką wydziału filmu dokumentalnego praskiej szkoły filmowej FAMU z 1974 roku. Początkowo chciała zostać projektantką kostiumów, jednak zaraz po ukończeniu studiów wybrała dokument, któremu pozostała wierna do dziś. Specjalizuje się w obrazach dokumentujących długi odcinek czasu, opartych na metodzie "time gathered". Dotąd nakręciła ponad 50 filmów dokumentalnych - krótko-, średnio- i pełnometrażowych oraz serii telewizyjnych - najczęściej dotyczących relacji międzyludzkich oraz zróżnicowanych problemów społecznych. Od 2002 roku jest profesorem na wydziale filmu dokumentalnego FAMU. Była minister kultury Republiki Czeskiej nakręciła tak znane obrazy dokumentalne jak: "Marcela" (2007), "René", (2008) i "Katka" (2010). Jej ostatnia produkcja "Prywatny wszechświat" ("Private Universe"), będzie miała swoją premierę jeszcze w tym roku.

W 1987 roku ukończyła zrealizowany dla Telewizji Czechosłowackiej cykl "Etiudy małżeńskie", który przedstawiał życie sześciu młodych par. Reżyserka od momentu ślubu towarzyszyła im przez okres sześciu lat (1980-1986). Dwanaście lat później Helena Třeštíková powróciła do serii, by podążać z kamerą za swoimi bohaterami przez kolejnych 6 lat. Druga odsłona cyklu, "Etiudy małżeńskie po 20 latach: Ivana i Václav" (2005), jest wnikliwym studium instytucji małżeństwa, przedstawiającym historię tytułowej pary praskich architektów.

W 1996 roku rozpoczęła realizację serii filmów dokumentalnych, których bohaterkami uczyniła kobiety. Podobnie jak poprzednio reżyserka posłużyła się metodą długoterminowej obserwacji. Seria tym razem składała się z dziewięciu części, a jedną z nich była "Katka", której walce o wyjście z uzależnienia od narkotyków Třeštíková towarzyszyła z kamerą przez 14 lat. Film, nagrodzony między innymi Złotą Taśmą na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych w Montrealu, w samych Czechach obejrzało ponad 10 000 widzów - co otworzyło drogę do stałej obecności dokumentu w tamtejszych kinach. Wcześniejszym przykładem tego nurtu jest "Marcela", nagrodzona w 2007 roku na Europejskim Festiwalu Filmowym w Sevilli.

Kolejną odsłoną tym razem praktykowanej przez 20 lat metody "time gathered" jest dystrybuowany na całym świecie obraz "René" (2008), przedstawiający historię nastolatka z rozbitej rodziny, późniejszego kryminalisty, który już w wieku 15 lat po raz pierwszy trafił za kratki. René nie ma szans na resocjalizację. Zmiany w jego osobowości spowodowane traumą wyniesioną z domu rodzinnego są zbyt głębokie i trwałe. Jedną z jego ofiar jest sama reżyserka, którą okrada w 1992 roku. Film był wielokrotnie nagradzany na międzynarodowych festiwalach filmowych, m.in.: Nagrodą Europejskiej Akademii Filmowej za najlepszy dokument w 2008 roku, Złotym Gołębiem na DOK Leipzig, nagrodą główną na Festiwalu Filmów Dokumentalnych w Mediolanie oraz International Film Guide Inspiration na East End Film Festival w Londynie.

Helena Třeštíková zostanie uhonorowana nagrodą Smoka Smoków 30 maja podczas 52. edycji Krakowskiego Festiwalu Filmowego. Goście festiwalowi będę mieli okazję zobaczyć retrospektywę jej filmów, połączoną ze spotkaniem reżyserki z publicznością. Natomiast w ramach Industry Zone laureatka poprowadzi otwarty Master Class, w którym przybliży jego uczestnikom swój warsztat dokumentalisty.