ANDRZEJ WAJDA - SCENARIUSZ I REŻYSERIA
Jeden z najwybitniejszych reżyserów w kinie polskim i światowym, także wybitny reżyser teatralny. W 2000 r. otrzymał Oscara® za całokształt twórczości. Jego Ziemię obiecaną i Panny z Wilka nominowano do Oscara® w kategorii najlepszy film obcojęzyczny. O tę samą nagrodę ubiegał się również Człowiek z żelaza, ale komunistyczne władze PRL w stanie wojennym wycofały ten film - popierający przemiany Sierpnia 1980 r. w Polsce i Solidarność - rywalizacji. Człowiek z żelaza otrzymał natomiast Złotą Palmę w Cannes. W 1998 r. reżyser otrzymał - za całokształt twórczości - Złotego Lwa Św. Marka w Wenecji. Kanał przyniósł ANDRZEJOWI WAJDZIE canneńską Srebrną Palmę. Artysta otrzymał ponadto m.in. następujące nagrody za twórczość filmową: Srebrną Muszlę w San Sebastian (za Brzezinę), francuskiego Cezara (za reżyserię Dantona; film ten również przyniósł mu prestiżowe Prix Delluc i Nagrodę Unifrance Film) oraz berlińskiego Srebrnego Niedźwiedzia za całokształt twórczości, wręczonego przy okazji festiwalowej prezentacji Wielkiego Tygodnia. Reżyser jest także laureatem nagród na festiwalach filmowych w Wenecji, Berlinie, Cartagenie, Valladolid, Avellino, Belgradzie, Moskwie i Gdańsku (na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych przeniesionym później do Gdyni). WAJDA otrzymał również wiele innych odznaczeń krajowych i zagranicznych, w tym francuską Legię Honorową. Od 1997 r. jest członkiem zagranicznym Institut de France - Academie des Beaux-Arts. Jest też doktorem honoris causa kilku uniwersytetów, m.in. w Bolonii, Waszyngtonie i Krakowie.
ANDRZEJ WAJDA urodził się 6 marca 1926 r. w Suwałkach. Dzieciństwo i młodość spędził w Radomiu. W latach 1946-1950 studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W 1953 r. ukończył Państwową Wyższą Szkołę Filmową w Łodzi. Jako samodzielny reżyser pełnometrażowych filmów fabularnych zadebiutował w 1954 r. Pokoleniem, które wraz z kolejnymi filmami artysty: Kanałem, Popiołem i diamentem oraz Lotną (jego pierwszym obrazem barwnym) zaliczane jest do najważniejszych osiągnięć polskiej szkoły filmowej. Był to ważny, polemiczny nurt obrachunkowy, który rozsławił polską kinematografię w świecie. Premiera Popiołów z 1965 r. - ekranizacji powieści Stefana Żeromskiego - zainaugurowała jedną z najbardziej burzliwych dyskusji o historii Polski, losie Polaka i polskich mitach narodowych.
W roku 1976 ANDRZEJ WAJDA zrealizował Człowieka z marmuru, wyróżnionego Nagrodą FIPRESCI w Cannes. Film ten, w którym reżyser odważnie ukazywał wypaczenia okresu stalinowskiego w Polsce, mimo ograniczeń w jego rozpowszechnianiu zdobył olbrzymi rozgłos i stał się jedną z forpoczt Sierpnia 1980 r. Nakręcony w 1998 r. Pan Tadeusz - adaptacja romantycznego poematu Adama Mickiewicza - odniósł nie tylko sukces artystyczny, ale również kasowy: od wejścia na ekrany 22 października 1999 r. do 30 czerwca 2000 r. film obejrzało 6.133.134 widzów.
W 1958 r. WAJDA po raz pierwszy wyreżyserował spektakl teatralny - Kapelusz pełen deszczu Michaela Vincenta Gazzo (Teatr Dramatyczny w Gdyni, Scena Teatru Wybrzeże). Spośród późniejszych inscenizacji wymieńmy: Dwoje na huśtawce Williama Gibsona (Teatr Ateneum w Warszawie, 1960), Wesele Stanisława Wyspiańskiego (Stary Teatr w Krakowie, 1963), Biesy wg powieści Fiodora Dostojewskiego (Stary Teatr w Krakowie, 1971), Noc listopadową Stanisława Wyspiańskiego (Stary Teatr w Krakowie, 1974), Nastazję Filipowną wg Idioty Fiodora Dostojewskiego (Stary Teatr w Krakowie, 1976), Sprawę Dantona Stanisławy Przybyszewskiej (Teatr Powszechny w Warszawie, 1975), Rozmowy z katem wg książki Kazimierza Moczarskiego (Teatr Powszechny w Warszawie, 1977), Z biegiem lat, z biegiem dni (Stary Teatr w Krakowie, 1978), Tragiczną historię Hamleta księcia Danii Williama Szekspira (Stary Teatr w Krakowie, 1971), Zbrodnię i karę Fiodora Dostojewskiego (Stary Teatr w Krakowie, 1984), Wieczernik Ernesta Brylla (kościół Miłosierdzia Bożego w Warszawie, 1985) i raz jeszcze Szekspirowskiego Hamleta z Teresą Budzisz-Krzyżanowską w roli... tytułowej (Stary Teatr w Krakowie, 1989). WAJDA pracował także na scenach zagranicznych, m.in. w Teatrze Sowriemiennik w Moskwie, w Yale Repertory Theatre w New Heaven w USA, w Deutsches Nationaltheater w Weimarze, w Teatro Stabile Friuli w Trieście, w Teatrze Benisan w Tokio.
Reżyser Ziemi obiecanej ma swym dorobku również spektakle Teatru Telewizji, takie jak m.in. Makbet Williama Szekspira (1969), Noc listopadowa Stanisława Wyspiańskiego (telewizyjna wersja spektaklu Starego Teatru w Krakowie, 1978), Bigda idzie!!! Wg powieści Juliusza Kadena Bandrowskiego Mateusz Bigda (1999).
ANDRZEJ WAJDA wraz z żoną KRYSTYNˇ ZACHWATOWICZ powołał do życia Fundację Kioto-Kraków, która dała początek wzniesionemu w Krakowie, otwartemu w roku 1994 Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha. W 1997 roku WAJDA utworzył przy Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie kurs reżyserii filmowej. Obecnie reżyser Ziemi obiecanej przygotowuje w rotundzie warszawskiej gazowni Panoramę Powstania Warszawskiego. ANDRZEJ WAJDA jest autorem książek Autoportret, Powtórka z całości, Podwójne spojrzenie oraz Kino i reszta świata. Ta ostatnia ukazała się na rynku w roku 2000 i jest autobiografią artysty.
Filmografia
1954 - Pokolenie
- Idę do słońca (dok.)
1956 - Kanał
1958 - Popiół i diament
1959 - Lotna
1960 - Niewinni czarodzieje
1961 - Samson
- Powiatowa Lady Makbet (prod. jugosł.)
1962 - Miłość dwudziestolatków (nowela w filmie prod. franc.-wł.-jap.)
1965 - Popioły
1967 - Vrata raja/The Gates of Paradise (prod. jugosł.-ang.)
1968 - Przekładaniec (TV)
- Wszystko na sprzedaż
1969 - Polowanie na muchy
1970 - Krajobraz po bitwie
- Brzezina
1971 - Piłat i inni (TV, prod. RFN, film wyświetlany również w kinach)
1972 - Wesele
1974 - Ziemia obiecana
1976 - Człowiek z marmuru
1977 - Umarła klasa (ekranizacja spektaklu teatralnego Tadeusza Kantora)
1978 - Bez znieczulenia
- Zaproszenie do wnętrza (dok.)
1979 - Panny z Wilka
- Dyrygent
1980 - Z biegiem lat, z biegiem dni (serial TV, współreż. z Edwardem Kłosińskim)
1981 - Człowiek z żelaza
1982 - Danton (prod. franc.-pol.)
1983 - Eine Liebe Liebe in Deutschland/Un amour en Allemange (prod. franc.-RFN)
1985 - Kronika wypadków miłosnych
1987 - Biesy (prod. franc.)
1990 - Korczak (prod. pol.-franc.-niem.)
1993 - Pierścionek z orłem w koronie (prod. pol.-franc.-niem.)
1994 - Nastasja (prod. jap.)
1995 - Wielki Tydzień
1996 - Panna Nikt
1997 - Andrzej Wajda - moje notatki z historii (dok., 5 odc., prod. polska na zlecenie TV Canal+)
1998 - Pan Tadeusz (prod. pol-franc.)
1999 - Kredyt i debet (dok. prod. pol. na zlec. TV ZDF - Niemcy)
2000 - Wyrok na Franciszka Kłosa (TVP)
