Autor "Starej Baśni" miałby dzisiaj 190 lat.
Twórcą "Starej baśni" - powieści, która posłużyła Józefowi Henowi i Jerzemu Hoffmanowi za kanwę scenariusza do filmu o tym samym tytule - jest Józef Ignacy Kraszewski (urodzony 28.07.1812; zmarł 19.03.1887).
Ten najbardziej pracowity z polskich pisarzy pozostawił po sobie około 500 (sic!) opasłych tomów różnorodnych utworów, w tym blisko sto powieści składających się na jego zbeletryzowaną historię Polski.
Józef Ignacy Kraszewski - urodzony w Warszawie - dzieciństwo spędził w Romanowie na Podlasiu. Potem mieszkał w Wilnie, gdzie studiował (studiów nie ukończył - został aresztowany przed wybuchem Powstania Listopadowego), a następnie przeniósł się na wołyńską wieś do Żytomierza, skąd wrócił do Warszawy - gdzie redagował m.in. "Gazetę Polską". Po Powstaniu Styczniowym 1863 roku znalazł się na emigracji w Niemczech. Mieszkał głównie w Dreźnie. Tam właśnie w roku 1960 powstało muzeum pisarza. W roku 1883 został aresztowany za szpiegostwo na rzecz Francji i uwięziony. Ostatni okres życia spędził w Szwajcarii gdzie zmarł. Pochowany został w grobach zasłużonych na krakowskiej Skałce.
W swoich powieściach historycznych Kraszewski nie idealizował polskiej historii. Wykorzystując bogaty materiał źródłowy - kroniki, pamiętniki, dokumenty - zazwyczaj bardzo starannie oddawał realia obyczajowe epoki i życie codzienne. Bohaterami utworów najczęściej czynił autentyczne postacie historyczne. Nie przywiązywał natomiast wielkiej wagi do fabuły, stąd też np. miłośnicy stylu sienkiewiczowskiego uważali powieści Kraszewskiego za nudne. Jego wpływ na polskie życie kulturalne II połowy XIX wieku był jednak olbrzymi, a zasługi Kraszewskiego dla rozwoju polskiego powieściopisarstwa są bezdyskusyjne.
Poza "Stara baśnią" do najważniejszych powieści historycznych Kraszewskiego zalicza się, "Hrabinę Cosel", "Bruhla", "Kraków za Łokietka", "Krzyżaków 1410", "Zygmuntowskie czasy", "Saskie ostatki", "Barani kożuszek", "Polska w czasie rozbiorów 1772-1799". Ponadto popularne stały się takie jego utwory jak bajka "Dziad i baba", powieść obyczajowa "Ulana", społeczna - "Chata za wsią" oraz "Latarnia czarnoksięska", "Historia kołka w płocie" czy też "Powieści Bolesławity".
Słowo o "Starej baśni"
"Stara baśń" powstała w roku 1876. Akcję tej powieści Kraszewski umieścił w IX wieku. Niedostatek materiałów dokumentujących pradawne dzieje Słowian sprawił, że pisarz opierał się - poza kronikami Kadłubka - na rozmaitych podaniach i legendach, które wzbogacał własną wyobraźnią.
Powieść przedstawia - zgodnie ze współczesnym Kraszewskiemu stanem wiedzy - proces kształtowania się polskiej państwowości oraz obejmowania władzy przez stojącego na czele Polan legendarnego Piasta.
Problemy i konflikty, w które uwikłani są bohaterowie utworu - rodzina kmiecia Wisza; kmieć Doman zakochany w córce Wisza, kapłance Dziwie; kupiec-szpieg Hengo i inni - zaprezentowane są na tle rozkładu wspólnoty pierwotnej (plemiennej) i walk Polan z żywiołem germańskim. Z rozmachem pokazane są przy okazji obrzędy i zwyczaje Słowian. Swoją wizję pradziejów Polski Kraszewski - inspirowany m.in. legendami - ubarwił opisami postrzyżyn u Piasta czy też śmierci Popiela zagryzionego przez myszy .
"Stara baśń" to najpoczytniejsza powieść Józefa Ignacego Kraszewskiego. Przełożono ją na wszystkie języki słowiańskie i na angielski.
Dotychczas zekranizowano dwie powieści J. I. Kraszewskiego: "Hrabinę Cosel" (reż. Jerzy Antczak, 1968) oraz "Chatę za wsią" (reż. Artur Twardyjewicz; ekranizacja miała tytuł "Cyganka Aza", 1926).
