ROMAN POLANSKI / Reżyser / Scenarzysta / Producent
Roman Polański urodził się 18 sierpnia 1933 roku w Paryżu, w polskiej rodzinie. Gdy miał trzy lata, wraz z rodzicami, przeniósł się do Krakowa. Podczas wojny, w 1941 roku, ojciec Polańskiego został wywieziony do obozu pracy Mauthausen w Austrii, a matka do Auschwitz, skąd nigdy nie wróciła. Polański był ukrywany przez polskie rodziny do końca wojny. Reżyser wspomina ten okres swojego życia w autobiografii zatytułowanej "Roman" (1984): "filmy stały się moja nadrzędną pasją - jedyną ucieczką od depresji i rozpaczy, które tak często mnie ogarniały". Po zakończeniu wojny, Polański połączył się z ojcem, który później ożenił się ponownie. W wieku czternastu lat zaczął występować w teatrze i radiu, a później w telewizji.
W 1955 roku, Andrzej Wajda obsadził Polańskiego w niedużej roli w swoim filmie "Pokolenie", a potem w kolejnych: "Lotna" (1959), "Niewinni czarodzieje" (1960) i "Samson" (1961). Polański zagrał także w wielu innych filmach, jak na przykład: "Wraki" (1957, reż. Ewa i Czesław Petelscy), "Koniec nocy" (1957, reż. Julian Dziedzina), "Do widzenia, do jutra" (1960, reż. Janusz Morgenstern). W tym czasie uczęszczał do szkoły plastycznej w Krakowie, ucząc się malarstwa i grafiki.
W 1955 roku dostał się na wydział reżyserii Łódzkiej Szkoły Filmowej. Pomysł na swój pierwszy film, "Rower" (1955) oparł na własnych doświadczeniach - został okradziony przez mężczyznę poszukiwanego za popełnienie trzech morderstw. Niestety, z powodu pomyłki w laboratorium, połowa filmu została utracona i projekt ostatecznie został odrzucony. Dwa lata później, wywołał niemałe poruszenie w środowisku szkolnym jednominutowym filmem "Morderstwo" (1957). "Morderstwo" i jego kolejny szkic "Uśmiech zębiczny" były zapowiedzią niepokojącego stylu reżyser, który rozkwitnął w latach 60. i 70. Filmy krótkometrażowe, które zrealizował w okresie studiów, ujawniały szerokie spektrum jego umiejętności przedstawiania tematu w sposób dowcipny, refleksyjny, a nierzadko i złośliwy. Jednym z nich był film "Dwaj ludzie z szafą" (1958) - awangardowy majstersztyk, który zrobił na zamówienie Festiwalu Filmu Eksperymentalnego w Brukseli, nagrodzony brązowym medalem na tymże festiwalu. Jednak tym, co najbardziej uderza w jego filmach krótkometrażowych, jest ich nostalgiczny, a często także krytyczny charakter. Najwybitniejsza z nich to "Lampa" (1959) oraz etiuda, będąca jego pracą dyplomową, "Gdy spadają anioły".
Ponieważ nie ukończył części teoretycznej swojej pracy, ukończył szkołę w Łodzi, ale bez dyplomu magistra. Mimo tego, firma produkcyjna Kamera, zatrudniła go w roli asystenta reżysera, a jako, że doskonale mówił po francusku, został wyznaczony na asystenta Jean-Marie Drota, francuskiego reżysera, który realizował w Polsce serię dokumentalną o polskiej kulturze. Był także asystentem Andrzeja Munka przy filmie "Zezowate szczęście" (1960).
W latach 1960 i 1961, pracował w Paryżu, gdzie zrealizował krótkometrażowy film "Grubi i chudy". Rok później wrócił do Polski, zdecydowany by nakręcić swój pierwszy film fabularny, do którego scenariusz napisał wspólnie z Jakubem Goldbergiem i Jerzym Skolimowskim. Ale z powodu biurokracji, zatwierdzenie tego projektu znacznie się opóźniała, więc Polański zrealizował kolejny film krótkometrażowy, "Ssaki" (1961), wyprodukowany nielegalnie za prywatne pieniądze operatora, Andrzeja Kostenki oraz Wojciecha Frykowskiego.
Pierwszym filmem pełnometrażowym Polańskiego był "Nóż w wodzie" (1962). Pomimo ograniczonej dystrybucji w kraju i publicznego potępienia filmu przez Władysława Gomułkę, pierwszego sekretarza PZPR, film okazał się ogromnym sukcesem za granicą, otrzymując w 1963 roku nominacją do Oscara dla najlepszego filmu zagranicznego. Odrzucając ofertę nakręcenia reamku swojego filmu w Hollywood, Polański zdecydował, że będzie kontynuował karierę gdzieś indziej.
W Holandii nakręcił "La Riviere de Diamants" - jedną z pięciu nowel składających się na cykl "Najpiękniejsze oszustwo świata" (1964). Wtedy po raz pierwszy współpracował z pisarzem, Gerardem Brachem.
Producent, Gene Gutowski, będąc pod dużym wrażeniem filmu "Nóż w wodzie", wyśledził Polańskiego w Monachium i namówił młodego reżysera na wyjazd z nim do Angli. W 1965 roku Polański nakręcił swój pierwszy anglojęzyczny film, "Wstręt", sfinansowany przez Compton Films i wyprodukowany przez Gutowskiego, na podstawie scenariusza, który napisał razem z Brachem. Film zdobył Srebrnego Niedźwiedzia na Festiwalu Filmowym w Berlinie, a Roman Polańskiego stał się reżyserem o międzynarodowej renomie.
Kolejny film nakręcił na małej brytyjskiej wyspie Holy Island, a scenariusz napisał razem z Brachem. To była "Matnia" (1966), obraz uhonorowany Złotym Niedźwiedziem na festiwalu w Berlinie. Następnie, w 1967 roku, wyreżyserował film "Nieustraszeni pogromcy wampirów" znany także pod tytułem "Bal wampirów", pastisz horrorów o wampirach, będący koprodukcją angielsko - amerykańską. Polański zagrał w nim niedużą, ale genialną rolę. W filmie wystąpiła także Sharon Tate, późniejsza żona Polańskiego.
Niestety, film został zasadniczo przemontowany przez amerykańskiego dystrybutora i wszedł na tamtejszy rynek pod tytułem "Pardon Me, But Your Teeth Are in My Neck", nie odnosząc takiego sukcesu, jak w Europie. Mimo tego, Polański został zaproszony przez Roberta Evansa, nowo mianowanego wiceprezesa do spraw produkcji w Paramount Pictures, do wyreżyserowania filmu na podstawie książki Iry Levina, "Dziecko Rosemary" (1968). Film stał się jednym z najlepszych dzieł reżysera i jednocześnie jego największym sukcesem komercyjnym.
Wstrząsająca tragedia wydarzyła się w sierpniu 1969 roku. Żona Polańskiego, Sharon Tate, wówczas w zaawansowanej ciąży, oraz Wojtek Frykowski, Abigail Folger i Jay Sebring zostali bezsensownie i brutalnie zamordowani w Beverly Hills przez gang Mansona. Załamany i pogrążony w żałobie, Polański, nie mógł skupić się na pracy i porzucił projekt, który realizował w Londynie, "The Day of The Dolphin" oraz planowaną adaptację książki "Papillon".
W 1971 roku powrócił do pracy i wyreżyserował "Tragedię Makbeta", według sztuki Szekspira we współpracy z Kennethem Tynanem. Film odniósł większy sukces w Wielkiej Brytanii, niż w Stanach Zjednoczonych, a Polański zdecydował się pozostać w Europie i nakręcić film "Co?" (1972), którego producentem był Carlo Ponti. Film okazał się porażką, zarówno jeśli chodzi o opinie krytyków, jak i publiczności, ale dwa lata później, reżyser, nakręcił uwielbiany przez krytyków obraz "Chinatown" (1974) z Jackiem Nicholsonem. Film otrzymał jedenaście nominacji do Oskara, w tym dla najlepszego reżysera, a Robert Towne otrzymał Oscara za najlepszy scenariusz oryginalny.
Kolejny film, o którym sam Polański powiedział, że jest to "chybiony, ale ciekawy eksperyment", to "Lokator" (1975) na podstawie powieści Rolanda Topora pod tym samym tytułem. Polański nie tylko wyreżyserował film, ale także zagrał w nim główna rolę, Trelkowskiego, Polaka z francuskim obywatelstwem, którego rozwijająca się paranoja, kończy się samobójstwem. Ten kontrowersyjny film, który nadal zbiera skrajne opinie, przez wielu jest uważany za majstersztyk.
Jego następny film, "Tess" (1979), to adaptacja klasycznej powieści Thomasa Hardy'ego, "Tess d'Urbervilles" z Nastassią Kinski w roli głównej. Historia opowiada o uwiedzeniu, utraconej niewinności i relacjach międzyludzkich regulowanych przez bariery klasowe i uprzedzenia społeczne. Film stał się sukcesem kasowym i zyskał wysoką ocenę krytyków, zdobywając sześć nominacji do Oscara, w tym także za reżyserię, i wygrywając trzy Oscary za zdjęcia, scenografię i kostiumy.
Po długiej przerwie, Polańskie zrealizował swój kolejny film, "Piraci" (1986), z Walterem Matthau, a następnie umiejscowiony w Paryżu thriller, "Frantic" (1988), z Harrisonem Fordem oraz Emmanuelle Seigner, przyszłą żoną reżysera.
Kolejna produkcja to bezkompromisowy, szczery i miejscami zabawny obraz, "Gorzkie gody" (1992), na podstawie powieści Pascala Brucknera, a następnie gorąco przyjęty przez krytykę thriller psychologiczny, "Śmierć i dziewczyna" (1994), adaptacja sztuki argentyńsko-chilijskiego pisarza Ariela Dorfmana pod tym samym tytułem. W 1999 roku, Polański wyreżyserował thriller "Dziewiąte wrota", w oparciu o powieść Arturo-Perez Reverte "Klub Dumasa", z Johnnym Deppem w głównej roli.
Następny film Polańskiego to adaptacja pamiętnika Władysława Szpilmana z getta warszawskiego, zatytułowanego "Pianista". Film "Pianista" (2002), to biograficzna opowieść o odwadze i przetrwaniu w nieludzkich warunkach, który dał Polańskiemu okazję do pokazania swoich polskich korzeni i własnych doświadczeń z dzieciństwa. Sentymentalny i obiektywny obraz, zyskał powszechne uznanie, zdobywając wiele prestiżowych nagród, w tym trzy Oscary, dla najlepszego aktora, Adriana Brody, za najlepszy scenariusz adaptowany dla Ronalda Harwooda i najlepszą reżyserię dla Romana Polańskiego. Film wygrał także Złotą Palmę na festiwalu filmowym w Cannes i nagrodę BAFTA za najlepszy film i najlepszą reżyserię.
W 2005 roku, Polański wyreżyserował film "Oliver Twist", ze scenariuszem Ronalda Harwooda, na podstawie powieści Karola Dickensa, z Benem Kingsleyem w roli Fagina. W 2009 roku wyreżyserował, wyprodukowała i napisał scenariusz do filmu "Autor widmo". Film, w którym wystąpili Ewan McGregor, Pierce Brosnan, Kim Cattrall i Olivia Williams zdobył Srebrnego Niedźwiedzia na festiwalu w Berlinie, a Polański zdobył nagrodę dla najlepszego reżysera. "Autor widomo" zdobył także sześć Europejskich Nagród Filmowych, w tym dla najlepszego filmu i najlepszego reżysera.
YASMINA REZA / Scenarzystka
Yasmina Reza jest francuską powieścio- i dramatopisarką, mieszkającą w Paryżu, wielokrotnie nagradzaną za sztuki swojego autorstwa, która zdobyła międzynarodową sławę i uznanie. Jej dramaty, "Rozmowy po pogrzebie", "The Passage of Winter", "Sztuka", "The Unexpected Man", "Life x 3" i "Hiszpańska sztuka" zostały przetłumaczone na trzydzieści pięć języków i są grane na całym świecie.
Dramat Rezy, "Bóg mordu" ("Le Dieu du Carnage"), wystawiono po raz pierwszy 8 grudnia 2006 w teatrze Schauspielhaus w Zurychu (reż. Jurgen Gosch). Spektakl miał swoją paryską premierę 25 stycznia 2008 w Theatre Antonie; wyreżyserowała go Yasmina Reza wspólnie z Isabelle Huppert.
Reza został dwukrotnie uhonorowana nagrodą Tony - w 2009 roku za "Boga mordu" i w 1998 za "Sztukę", za którą dostała także brytyjską nagrodę Laurence'a Olivera. Sztuka, "Bóg mordu", jest grana w teatrach na całym świecie.
Reza ma w swoim dorobku pisarskim również powieści: "Hammerklavier", "Une Desolation", "Adam Haberberg", "Dans la Luge d'Arthur Schopenhauer", "Nulle Part" oraz "L'Aube le Soir ou la Nuit". Jej najnowsza sztuka "How You Talk the Game" został opublikowana w maju 2011 roku. Poza "Bogiem mordu", adaptacji filmowej doczekała się także sztuka Rezy "Le Pique-Nique de Lulu Kreutz". Film pod tym samym tytułem wyreżyserował Didier Martiny, a zagrali w nim Philippe Noiret i Carole Bouquet.
W 2009 roku, Yasmina Reza, zadebiutowała jako reżyser filmem, "Chicas", z Emmanuelle Seigner, Carmen Maurą i André Dussolierem.
PAWEL EDELMAN / Operator
Wielokrotnie nagradzany operator, Paweł Edelman, urodził się w Łodzi; jest absolwentem kulturoznawstwa na Uniwersytecie Łódzkim oraz wydziału operatorskiego na PWSFTviT. Sukces odniósł bardzo szybko, bo już za drugi film fabularny ze zdjęciami swojego autorstwa, "Kroll" (1991, reż. Władysław Pasikowski), otrzymał nagrodę na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.
Jego międzynarodową sławę ugruntował film Romana Polańskiego z 2002 roku, "Pianista". Za zdjęcia do tego filmu, Edelman, był nominowany do Oscara, nagrody BAFTA i nagrody Amerykańskiego Stowarzyszenia Operatorów Filmowych (ASC). Za "Pianistę" został także uhonorowany Europejską Nagrodą Filmową, francuskim Cezarem oraz polskim Orłem.
Z Polańskim pracował także na planie filmu "Olivier Twist" oraz przy realizacji "Autora widmo".
Jego dorobek artystyczny, jako operatora, obejmuje, między innymi, takie tytuły, jak: "Zemsta" (reż. Andrzej Wajda), "Ray" (reż. Taylor Hackford), "Pan Tadeusz" (reż. Andrzej Wajda), "Duże zwierzę" (reż. Jerzy Stuhr), "Boże skrawki" (reż. Jerzy Bogajewicz), "Tatarak" (reż. Andrzej Wajda), "Wszyscy ludzie króla" (reż. Steven Zaillian), "Zakochany Nowy Jork" (wspólna praca dziesięciu reżyserów). Jest też autorem zdjęć do aż dziesięciu filmów Władysława Pasikowskiego: "Stasiek", "Nocne czuwanie", "Kroll", "Psy", "Psy II: Ostatnia krew", "Słodko gorzki", "Demony wojny według Goi", "Operacja Samum", "Reich" oraz "Pokłosie", które będzie miało premierę w 2012 roku.
