"Projekt: Monster": STRACH: MONSTRA W FILMACH

Dracula. Godzilla. Freddy Krueger. Siejące spustoszenie wśród niewinnych ludzi monstra (czy to w ludzkiej, zwierzęcej czy innej postaci) przyciągają widzów do kin już od czasów ery kina niemego oferując im swego rodzaju wyzwolenie się od osobistych lęków, a także pełniąc funkcje metafory danej epoki.

Pierwsze filmy z potworami w roli głównej można było oglądać już w latach 1920-tych - "The Golem", "Gabinet doktora Caligari" (The Cabinet of Dr. Caligari), "Nosferatu". Były one metaforycznymi obrazami zniszczonych wojną Niemiec i miały bezpośredni wpływ na takie amerykańskie filmy z tamtego okresu jak "Frankenstein", "Dracula", "The Phantom of the Opera" i "The Invisible Man".

W latach 1940 - 1950-tych, monstra stały się jeszcze bardziej złowieszcze. Wyrażały paranoję i poczucie nieuchronności przeznaczenia, jakie charakteryzowały okres Zimnej Wojny - "The Thing" i "Wojna światów" (The War of the Worlds). Jak na ironię, najskuteczniejsza nawet broń nie była w stanie zgładzić takich stworów jak "Godzilla" - przerażającego produktu ery nuklearnej i bombardowań Hiroszimy i Nagasaki.

Interesujące jest to, że przerażające filmy z lat 1950-tych były łagodzone wiarą widzów w to, że rząd będzie w stanie zapobiec wszelkim zagrożeniom. Pojawiły się wtedy konserwatywne, purytańskie ruchy, które wypłynęły na powierzchnię w filmach Alfreda Hitchcocka "Psychoza" (Psycho) i "Ptaki" (The Birds). Zobaczyliśmy w nich dwa rodzaje monstrów, które dokonały zemsty na kobietach zbyt śmiało wyrażających swoje pragnienie niezależności.

W latach 1960 - 1970-tych wiara w to, że przywódcy będą w stanie zapobiec złu została podana w wątpliwość. W filmach z tego okresu, ocaleniem dla siebie był sam człowiek. Potwory w "Szczękach" (Jaws) czy "Obcym" (Alien) były tym bardziej przerażające, że powstały na podłożu, którego elementem była ludzka chciwość.

Wyobrażenie Boga odwracającego się od ludzi wprowadziło na ekrany najbardziej przerażającego z potworów - Szatana - "Dziecko Rosemary" (Rosemary's Baby) Romana Polańskiego, "Egzorcysta" (The Exorcist) Williama Friedkina czy "Omen" Richarda Donnera.

Wkrótce potem pojawiła się w kinach armia oszalałych potworów w osobach Jasona - seria "Friday the 13th", Michaela Meyers - "Halloween" czy Freddiego Kruegera w "Koszmarze z ulicy Wiązów" (Nightmare on Elm Street's). Przesłanie do nastolatków, które zaludniały (i oglądały) te filmy było wyraźne: uprawiasz seks - giniesz.

Wraz z zakończeniem Zimnej Wojny, potwory z lat 1990-tych przybrały postać sąsiada, który okazał się pedofilem, oszalałej fanki, czy mordercy - kanibala: dr Hannibal Lecter w "Milczeniu owiec" (The Silence of the Lambs), Annie Wilkes w "Misery" czy John Doe w "Siedem" (Se7en).

Nowe tysiąclecie pokazało, że to, co dzieje się w realnym życiu - Ebola, SARS, ptasia grypa, globalne ocieplenie - w zasadniczy sposób przyćmiewa wszystko to, co do tej pory pokazywano w kinach. Filmowcy zareagowali na tę sytuację takimi filmami jak "28 Days Later", "The Invasion", "I Am Legend". Na powierzchnię wypłynęła także ksenofobia w swojej dosyć diabolicznej postaci - "Hostel", "Piła" (Saw), "Touristas".

W przerażającym remake "Wojny światów" (War of the Worlds) Stevena Spielberga, zupełnie nie sprowokowani obcy niszczą Ziemię - i nie jesteśmy w stanie ich powstrzymać.

Te właśnie nowe zagrożenia, sprowokowały do realizacji nowego gatunkowo filmu, który nie tylko odzwierciedla niepewność, ale także poczucie bezsilności w starciu z przytłaczającymi nas przeciwnościami losu.