Biedny dziesięciolatek, Lucas Nickle (Zach Tyler Eisen), nie może się odnaleźć.
Niedawno wraz z rodziną przeniósł się do nowego miasta i nie udało mu się jak dotąd z nikim bliżej zaprzyjaźnić. O ból głowy przyprawia go nastoletnia siostra, Tiffany (Allison Mack), a i rodzice (Cheri Oteri i Larry Miller)nie poświęcają mu zbyt wiele uwagi, ponieważ większość czasu zajmuje im planowanie wielkiej weekendowej wyprawy do Puerto Vallarta z okazji rocznicy ślubu. Jednocześnie ukochana, choć nieco zwariowana babcia Lucasa Mommo (Lily Tomlin) cały czas próbuje ochronić swą rodzinę przed kosmitami, o których tyle się naczytała w czasopismach kupowanych w sklepie spożywczym.
Co gorsza, Lucasa na celownik wziął miejscowy łobuz Steve, który skwapliwie korzysta z każdej okazji do pomiatania chłopcem.
Z kolei Lucas z przyjemnością oddaje się niszczeniu mrowisk na przydomowym podwórku – w ten sposób wyładowuje swą frustrację na bezbronnych ziemnych kopcach i ich maleńkich mieszkańcach, kopiąc je, depcząc i polewając wodą z ogrodowego węża.
Lucas jednak nie wie, że pod stopami ma zupełnie inny, pełen życia świat i że stworzenia, które jemu wydają się „tylko garstką małych mrówek”, są w rzeczywistości członkami złożonego społeczeństwa, mającymi imiona, żyjącymi w związkach, wypełniającymi obowiązki i pełnymi uczuć. Coraz bardziej przestaje im się podobać to, że Lucas Niszczyciel tratuje im domy. Gotowi są do kontrataku.
Czarownik Zoc (Nicolas Cage) wreszcie sporządza magiczny eliksir, nad którego recepturą pracował od dawna. Jedna kropla wpuszczona do gigantycznego ucha Lucasa wystarcza, by natychmiast zmniejszyć go do rozmiarów mrówki, zabrać głęboko do mrowiska i postawić go tam przed sądem.
Przewodniczący Rady Mrówek (Ricardo Montalban) uznaje Lucasa winnym zbrodni przeciwko kolonii. Skazany przez mądrą Królową Mrówek (Meryl Streep) na życie wśród mrówek i uczenie się ich zwyczajów, by odzyskać wolność, Lucas wkracza do niezwykłego świata tętniącego życiem – ale i pełnego niebezpieczeństw – którego nigdy wcześniej nie zauważał ani sobie nie wyobrażał. W ten sposób Lucas rozpoczyna swoją życiową przygodę.
Wbrew woli Zoca, jego życzliwa partnerka, Pielęgniarka Hova (Julia Roberts), zgłasza się, by na ochotnika zaopiekować się zminiaturyzowanym ludzkim dzieckiem. W nadziei, że Lucas pozna życie kolonii i odnajdzie swój szczególny talent, którego użyczy mrówkom, Hova ma pełne ręce (wszystkie sześć) roboty, starając się go ustrzec przed kłopotami. Z pomocą konkretnie podchodzącej do wszystkiego Poszukiwaczki Kreeli (Regina King) i gadatliwego Zwiadowcy Fugaksa (Bruce Campbell) jakoś udaje się Hovie uchronić chłopca przed apetytem żarłocznych żab i grasujących w okolicy os.
Nowo zdobyte „mrówcze umiejętności” Lucasa zostaną wystawione na próbę, gdy nowi przyjaciele poproszą go o pomoc w obronie kolonii przed niewątpliwą zagładą, którą szykuje im miejscowy eksterminator – niemiły, warkliwy Stan Beals (Paul Giamatti) – w walce na śmierć i życie, która rozegra się na trawniku państwa Nickle’ów. W miarę jak Lucas przystosowuje się do tych niezwykłych okoliczności, zdobywa cenną wiedzę o przyjaźni, współczuciu, współpracy i lojalności, która przyda mu się w całym dalszym życiu.
Gromadzi także odwagę, by bronić swych racji, niezależnie od szans na powodzenie.
Nominowany do Oscara reżyser John A. Davis (Jimmy Neutron: mały geniusz) i producenci: Tom Hanks i Gary Goetzman (Ekspres polarny) przedstawiają familijny film przygodowy zatytułowany Po rozum do mrówek – dowcipną i pokrzepiającą historię dla dzieci w każdym wieku opowiedzianą za pomocą bogatych środków najnowszej technologii animacji cyfrowej.
Premiera filmu Po rozum do mrówek odbędzie się 28 lipca 2006 r. jednocześnie w kinach tradycyjnych i wybranych kinach IMAX, na których ekrany wejdzie film Po rozum do mrówek: An IMAX 3D Experience. W filmie tym dokonano konwersji oryginalnego formatu 3D na IMAX 3D i wykorzystano zastrzeżoną technologię IMAX DMR® (Digital Re-mastering, remastering cyfrowy). Zabiegi te zapewnią widzom dodatkowe wyjątkowo sugestywne wrażenia z przygód Lucasa w tym cudownym i nieznanym mu świecie.
