bushi - patrz: samuraj
bushido - niepisany kodeks honorowy samurajów, czyli japońskiej kasty wojowników, praktykowany od w XIII w., w okresie japońskiego średniowiecza, gdy wielu słynnych samurajów zostawało mnichami; dał początek głównym "sztukom walki".
Podstawowe zasady: wierność i lojalność wobec pana (feudała), odwaga w boju, pogarda wobec śmierci, szacunek dla przeciwnika, wypełnianie przyjętych zobowiązań, hart ducha.
gołąb - w Azji symbol duszy, ale także śmierci i nieszczęścia.
Hagakure - tytuł książki Yamamoto Tsunetomo (tyt. ang.: "Hagakure: The Book of the Samurai"; przetłumaczonej przez Williama Scotta Wilsona, jednego z największych amerykańskich znawców kultury samurajów, który jest również autorem książki "Ideals of the Samurai: Writings of Japanese Warriors", zawierającej 12 rękopisów samurajskich), od miejsca, gdzie odnaleziono zwięzłe fragmenty tekstów odnoszących się do ducha i sposobu myślenia oraz systemu wartości japońskich wojowników - takich jak: pogarda wobec śmierci, bezwzględna lojalność, prostolinijność, ciągła gotowość, umiłowanie sztuki, ceremonii i wszystkiego, co piękne. Książka wykracza poza czas i przestrzeń opisywanej rzeczywistości historycznej, odnosi się do uniwersalnych wartości, wciąż aktualnych.
kendo - szkoła szermierki na miecze oparta na zasadach zen, propagowana przez Takuana (1573-1654).
oświecenie - patrz: satori
satori - w buddyzmie zen iluminacja, oświecenie, przebudzenie, wyzwolenie duchowe; może zdarzyć się w każdym momencie; medytacja za-zen i wskazówki mistrza pomagają przygotować się do doświadczenia satori. Suzuki Shosan (1579-1655), który rozpowszechniał zen (patrz: zen) wśród świeckich twierdził, że oświecenie może osiągnąć każdy, wykonując po prostu swoją profesję.
samuraj - zachodnie określenie rycerza japońskiego, jap. Bushi, jako warstwa społeczna wyodrębnili się na przełomie X i XI w., od XII do XIX w. warstwa rządząca w Japonii, poważnie zróżnicowana: od najwyższej pozycji shoguna (odpow. księcia) poprzez daimyo (odpow. barona, hrabiego), którego samurajowie byli bezpośrednimi wasalami, do najniższej - ronina (samuraja bez pana, seniora). W 1869 r. zniesiono tytuły i przywileje samurajów, formalnie likwidując tę warstwę. Jednak wraz z rosnącą potęgą Japonii i jej armii w końcu XIX i w XX w. tradycje samurajskie odżyły, także poza granicami Kraju Kwitnącej Wiśni.
za-zen - wytrwała medytacja na siedząco.
zen - japońska forma chińskiego słowa cz'an oznaczającego medytację na siedząco, w postawie Buddy. Podupadający w Chinach buddyzm cz'am przeniósł w XII w. do Japonii mnich Yosai, odtąd jest to dominująca religia w Japonii; jej najczystszą formę szerzył Dogen. Zen stanowi podstawę światopoglądu, etyki i estetyki japońskiej. Szacuje się, że zen liczy w Japonii ok. 10 milionów adeptów. Praktykują zen również uczniowie w USA i Europie, gdzie wprowadzili go po II wojnie światowej mistrzowie japońscy. Do najbardziej zasłużonych propagatorów zen na Zachodzie należą Dr Daisetsu Teitaro Suzuki (1870-1966) i Shunryu Suzuki-roshi (1905-1971) - założyciel San Francisco Zen Center.
Z punktu widzenia (...) treningu woli i umysłu i dyscypliny (...) wpływ buddyzmu zen na kodeks samurajów (...) jest zrozumiały. W rzeczywistości "duch" samuraja był w dużym stopniu kształtowany przez zen
(Eugen Herrigel - Droga zen, Thesaurus - Press, Wrocław 1992).
