Coelophysis ("pusta forma") - Celofyz
wysokość: 1,20 m (4 stopy),
długość: 2,70 m ( 9 stóp),
waga: 45,5 kg (100 funtów)
Celofyz jest jednym z najprymitywniejszych mięsożernych dinozaurów i żył w późnym triasie (230-200 milionów lat temu). W Ghost Ranch w Nowym Meksyku znaleziono setki szkieletów tego dinozaura - jest to największe skupisko skamieniałości, jakie kiedykolwiek odkryto. Grupa dorosłych oraz młodych osobników została w krótkim czasie zalana nagłą powodzią. Szerokie zróżnicowanie wiekowe tej grupy dostarcza naukowcom wskazówek o tym, jak dojrzewały wczesne dinozaury. Duże skupisko celofyzów sugeruje również, że żyły one oraz być może także polowały w dużych stadach.
Celofyz należy do rodziny Coelophysidae, przedstawicieli tej grupy znajduje się na całym świecie. Zwierzę to cechowało się lekką budową i miało od 1,82 do 3 metrów (6-10 stóp) długości. Liczne, drobne i zaostrzone zęby celofyza wskazują na to, że było to zwierzę mięsożerne.
Podczas późnego triasu celofyz nie był dominującym drapieżnikiem, a raczej padał ofiarą rauizuchów takich jak Postosuchus lub przedstawicieli fytozaurów jak Smilosuchus. Jednakże kształt i cechy szkieletu celofyza staną się w późniejszym czasie cechami niektórych największych drapieżników jakie kiedykolwiek chodziły po Ziemi.
Confuciusornis ("ptak Konfucjusza") - wielkości zbliżonej do wrony
długość: od 20-30cm (8 do 12 cali)
waga: 450 g (1 funt)
Confuciusornis jest jednym z najstarszych ptaków, jakie żyły w górnej kredzie (120 milionów lat temu) we wschodniej Azji. Jest to również jedna z najczęstszych skamieniałości ptasich z górnej kredy - odkryto setki egzemplarzy różniących się wiekiem - od młodych osobników do dorosłych.
Budowa Confuciusornis wskazuje na to, że ptaki bardzo szybko zróżnicowały się po tym jak powstały.
Największe osobniki Confuciusornis były wielkości wrony. Szkielety tych ptaków dobrze się zachowały, a wiele osobników ma również dobrze zachowane ślady piór i miękkiej tkanki. Confuciusornis miał krótki ogon i ogromne skrzydła. Niektórzy naukowcy uważają, że dwa wydłużone, przypominające wstążkę pióra znalezione przy niektórych egzemplarzach miały znaczenie podczas zachowań godowych. Ptaki te miały dzioby i przypuszcza się, że odżywiały się pokarmem roślinnym, mimo iż w żołądku jednego z okazów znaleziono szczątki ryb. Jest jasne, że Confuciusornis był zwierzęciem latającym, gdyż wykazywał wiele cech, które są niezbędne do aktywnego lotu: duże skrzydła, zrośniętą dolną część obojczyków tworzących rodzaj widełek (furcula) oraz zmodyfikowaną obręcz piersiową.
Effigia ("duch")
wysokość 91 cm (3 stopy),
długość: 3,65 do 4,57 m (12 do 15 stóp),
waga 68,03 kg do 90,71 kg (150 do 200 funtów)
Effigia, to gatunek spokrewniony z krokodylami, który żył podczas późnego triasu (230 - 200 milionów lat temu) w Ameryce Północnej. Kompletne szkielety Effigia zostały wydobyte razem ze skamieniałymi szkieletami wczesnych mięsożernych dinozaurów zwanych Coelophysis w Nowym Meksyku w latach czterdziestych XX w., ale nie zostały oczyszczone z otaczającej je skały aż do roku 2004. Gatunki spokrewnione z Effigia były rozpowszechnione w triasie w Ameryce Północnej, a bliscy krewni zwierzęcia zostali rozpoznani na terenie Ameryki Południowej, Afryki i Chin.
Osobniki Effigia miały od 3,65 do 4,57 m (12-15 stóp) długości i nie wiadomo czy były to zwierzęta mięsożerne, roślinożerne czy wszystkożerne, ponieważ miały dzioby podobne do tych u ptaków czy żółwi. Dzisiejsze zwierzęta posiadające dzioby mogą żywić się właściwie wszystkim. Spokrewniona z krokodylami Effigia i jej bliscy krewni wyróżniali się w tej grupie dwunożnym sposobem poruszania się oraz drobnymi kończynami przednimi. Dodatkowo Effigia miała duże oczy, długą szyję i długi ogon. Wiele cech Effigia przypomina te znalezione u ornitomimozaurów żyjących w kredzie około 80 milionów lat później. Te podobieństwa są przykładem ogromnej konwergencji, co oznacza wytworzenie w drodze ewolucji zbieżnych cech u zwierząt bezpośrednio ze sobą niespokrewnionych.
Postosuchus
wysokość: 1,21 m (3 do 4 stóp)
długość: od 4,57 do 6,09 m (15 do 20 stóp)
waga: 681 kg (1500 funtów)
Postosuchus jest krewnym krokodyli, który żył w późnym triasie (230 - 200 milionów lat temu) w Ameryce Północnej. Skamieniałe szkielety tego zwierzęcia zostały znalezione w Arizonie, Nowym Meksyku, Teksasie oraz Północnej Karolinie co sugeruje, że Postosuchus był zwierzęciem szeroko rozpowszechnionym i odniósł sukces ewolucyjny.
Postosuchus należał do grupy gadów nazywanej rauizuchy a jego bliscy krewni zostali znalezieni w Indiach, Ameryce Południowej, Polsce oraz Niemczech. Rauizuchy były blisko spokrewnione z linią krokodyli, której przedstawiciele żyją po dziś dzień.
Postosuchus był agresywnym drapieżnikiem, który prawdopodobnie żywił się wczesnymi dinozaurami. Miał on od 4,57 do 6,09 metrów (15-20 stóp) długości i miał długie zaostrzone zęby typowe dla mięsożernych gadów. Podobnie jak krokodyle Postosuchus poruszał się na czterech kończynach. Jednak w odróżnieniu od krokodyli kończyny przednie i tylne tego zwierzęcia były ustawione pionowo pod tułowiem zwierzęcia. Jego ciało było pokryte rzędami małych tarczek kostnych ułożonych wzdłuż kręgosłupa i chroniących go przed drapieżnikami. Po wyginięciu Postosuchusa, dinozaury mięsożerne stały się znacznie większe i zdominowały wszystkie kontynenty.
Protoceratops
wysokość: 90 cm (3 stopy)
długość: 91 cm do 1,82 m (3 do 6 stóp)
waga: 181 kg (400 funtów)
Protoceratops należał do grupy dinozaurów ptasiomiednicznych. Żył w późnej kredzie (około 70 milionów lat temu) we wschodniej Azji. Protoceratops należy do grupy dinozaurów rogatych, której znanymi przedstawicielami były również dinozaury takie jak Triceratops czy Styracosaurus.
Ceratopsy żyły wyłącznie na półkuli północnej i dożyły prawie do końca ery dinozaurów.
Protoceratops był jednym z najmniejszych dinozaurów rogatych żyjących w dolnej kredzie. Miał od 91 do 182 cm długości. Miał duży delikatny kołnierz, dziób, oraz małe rogi po bokach głowy. Zęby protoceratopsa wskazują, że było to zwierzę roślinożerne.
Odnaleziono setki szkieletów tych zwierząt, a nawet odkryto całe linie rozwojowe (od całkiem młodych do całkiem dorosłych osobników).
Pterosaurus - zróżnicowane rozmiary - od osobników wielkości wróbla do osobników sięgających rozmiarem samolotu
Pterozaury to grupa dinozaurów latających, która wyewoluowała w późnym triasie i wymarła pod koniec kredy. Były to pierwsze latające kręgowce i dzieliły niebo z pierwszymi ptakami. Pterozaury były bardzo zróżnicowane pod względem rozmiarów, najmniejsze z nich były wielkości wróbla a największe wielkości małego samolotu (rozpiętość ich skrzydeł sięgała około 9 m). Ich skrzydła nie przypominały skrzydeł żadnego innego kręgowca - były one wsparte na wydłużonym czwartym palcu przedniej kończyny. Pomiędzy ciałem a końcem skrzydeł rozciągnięte były błony.
Niektóre pterozaury miały duże głowy z grzebieniami oraz dziobami. Dzioby niektórych pterozaurów były uzębione. Nowe odkrycia z wczesnej kredy dokonane w Chinach wskazują na to, że ciało niektórych pterozaurów było pokryte małymi wyrostkami przypominającymi włosy.
Oviraptor ("złodziej jaj")
wysokość: 1,92 m (4 stopy)
długość: 2,13 m (7 stóp)
waga: 45,5 kg (100 funtów)
Oviraptor żył w późnej kredzie (ok 70 milionów lat temu) we wschodniej Azji, a jego szczątki zostały odnalezione podczas słynnych Wypraw Azjatyckich zorganizowanych przez Amerykańskie Muzeum Historii Naturalnej w latach dwudziestych XX w. Oviraptor należał do dziwnie wyglądającej grupy mięsożernych owiraptozaurów. Owiraptozaury były bardzo zróżnicowaną grupą żyjącą w Azji w kredzie, a przedstawiciele tej grupy zostali również odnalezieni w Ameryce Północnej. Każdy gatunek owiraptozaura ma niepowtarzalny grzebień na czubku głowy.
Badania bliskich krewnych owiraptora wskazują na to, że ciało tych zwierząt było pokryte piórami. Ogon i kończyny przednie były pokryte piórami długimi, jakie dziś spotyka się na skrzydłach ptaków latających. Oviraptor poruszał się na dwóch kończynach tylnych, miał długie kończyny przednie i krótki ogon. Miał duże oczy, krótką twarzoczaszkę, a na miejscu zębów miał dziób. Nie jest pewne, czym żywił się Oviraptor, ale większość naukowców przypuszcza, ze był mięsożerny. Jaja owiraptozaurów są często znajdowane w osadach późnej kredy we wschodniej Azji. W jajach owiraptorów znaleziono skamieniałe embriony. Znaleziono również szczątki osobnika siedzącego na jajach, gatunek tego owiraptozaura potocznie nazwano "wielką mamą". Prawdopodobnie osobnik ten ochraniał swoje jaja przed zasypywaniem przez piasek.
Redondasaurus
wysokość: 1,52 m (5 stóp)
długość 6,09 do 9,14 m (20-30 stóp)
długość głowy: 1,5m (5 stóp)
waga: 11,7 ton (26.000 funtów)
Redondasaurus był krewnym krokodyli. Żył w późnym triasie (230 - 200 milionów lat temu) w Ameryce Północnej. Należał do grupy gadów nazywanej fytozaurami, która została odkryta w osadach triasowych Europy, Indii, Afryki i Ameryki Północnej. Fytozaury wyglądały tak jak krokodyle, miały opancerzone ciało, zamaszysty sposób poruszania się i wydłużony pysk. Jednakże wszystkie te cechy wyewoluowały niezależnie u obu grup. Co więcej, nozdrza fytozaurów były umieszczone na głowie, a nie jak u krokodyli na końcu pyska.
Mięsożerne Redondasaurus miały od 6,09 do 9,14 m długości i były jednymi z największych gatunków w swojej grupie. Miały krótkie kończyny, grzbiet pokryty kostnymi tarczkami, wydłużony, lecz dość silny pysk. Anatomia Redondasaurus wskazuje na to, że większość życia spędzał on w rzekach i jeziorach. Prawdopodobnie polował z zaskoczenia. Podobnie jak krokodyle fytozaury miały dosyć zróżnicowane kształty pysków, od grubych i silnych do cienkich i wydłużonych. Redodasaurus jadły ryby, inne gady i prawdopodobnie dinozaury.
Seismosaurus ("jaszczur wstrząsający ziemią")
wysokość: 25,6 m (84 stopy)
długość: 35 m (115 stóp)
waga: 22 tony (50.000 funtów)
Seismosaurus, jeden z najdłuższych dotychczas znanych dinozaurów żył w Nowym Meksyku w górnej jurze (około 145 milionów lat temu). Oszacowano, że zwierzęta te miały ponad 35 m długości i ważyły 30 ton. Sejsmozaur należy do zauropodów, a dokładniej do rodziny Diplocidae, do której należy również słynny diplodok (Diplodocus) i apatozaur (Apatosaurus). Ta dość rozpowszechniona i zróżnicowana grupa żyła na terenie Ameryki Północnej. Odnaleziono tylko część szkieletu tego dinozaura, w tym okolice żołądka, miednicę oraz część ogona. Ponieważ skała, w której odnaleziono szkielet sejsmozaura jest bardzo twarda, a prace nad wydobywaniem szkieletu posuwają się do przodu bardzo powoli, preparowanie kości trwa do dzisiaj w Muzeum Historii Naturalnej w Nowym Meksyku. W jamie żołądka znaleziono kamienie, które przypuszczalnie pomagały sejsmozaurowi ścierać pokarm roślinny. Tak robią niektóre roślinożerne ptaki - połykają kamienie, aby wspomóc trawienie.
Tarboaurus ("groźny jaszczur")
wzrost: 3,35 m (11 stóp)
długość: 10,6 m (35 stóp)
waga: 3.600 kg (8.000 funtów)
Tarbosaurus żył w późnej kredzie (około 70 milionów lat temu) we wschodniej Azji. Odnaleziono wiele szkieletów, były wśród nich osobniki młode i dorosłe. Tarbozaurus należał do rodziny tyranozaurów, do której zalicza się również dobrze znanego tyranozaura (Tyrannosaurus Rex).
Tyranozaury były jednymi z największych drapieżników, jakie kiedykolwiek pojawiły się na Ziemi, ale ich zasięg ograniczał się półkuli północnej. Tarbozaury miały od 9 do 12 metrów długości i mogły osiągać wagę nawet do 5 ton. Zwierzęta te były wyraźnie mięsożerne i polowały na hydrozaury, dinozaury rogate a nawet na inne drapieżniki. Miały silne szczęki, ostro ząbkowane zęby w kształcie przypominającym banana oraz silne przyczepy mięśniowe dla mocniejszego ścisku szczęk. Podobnie jak tyranozaur tarbozaury miały króciutkie kończyny przednie. Badania nad innymi tyranozaurami pozwalają przypuszczać ze Tarbosaurus mógł prowadzić socjalny tryb życia - być może zwierzęta te polowały w stadach i być może miały rozbudowaną strukturę socjalną w grupie. Ponadto dokładne studia nad mózgiem tego zwierzęcia sugerują, iż Tarbosaurus miał dobry zmysł zapachu i widzenie stereoskopowe (co pozwalało na szybką ocenę odległości), dwie cechy które czyniły z niego doskonałego myśliwego.
Tarchia ('"mózg")
wysokość: 2,4 m (8 stóp)
długość: 6,1 m (20 stóp)
waga: 2,586 tony (5.700 funtów)
Ankylozaur Tarchia żył w późnej kredzie (około 70 milionów lat temu) we wschodniej Azji. Ankylozaury (dinozaury pancerne) były rozpowszechnione w faunie kredowej na półkuli północnej, gdzie często odnajdywano płyty kostne pochodzące z ich pancerza. Kompletne szkielety Tarchia zostały znalezione w osadach wydmowych. Tarchia był jednym z największych ankylozaurów azjatyckich i miał od 6 do 7,5 metrów długości. Grzbiet Tarchia jak u wszystkich ankylozaurów był całkowicie pokryty płytami pancerza. Te płyty chroniły zwierzęta przed atakami dużych drapieżników, takich jak tyranozaury czy dromeozaury (Dromeosaurus). Czaszka Tarchia była gruba i solidna, miała około 30 cm szerokości i długości, oraz dwa przypominające rogi zgrubienia za oczami zwierzęcia. Tarchia miał małe zęby w kształcie liści, co sugeruje, że były to zwierzęta roślinożerne.
Velociraptor ("szybki rabuś")
wysokość: 60 cm (2 stopy)
długość: 1,52 m (5 stóp)
waga: 13 kg (30 funtów)
Velociraptor znany z serii filmów "Park Jurajski", był małym mięsożernym dinozaurem żyjącym w późnej kredzie (około 70 milionów lat temu) we wschodniej Azji. Dorosłe osobniki welociraptora były niewiele większe od indyka i nie tak wielkie jak zostały pokazane w filmach! Velociraptor należy do rodziny dromeozaurów, która pojawiła się w jurze a jej przedstawiciele zostali odnalezieni w Ameryce Północnej i Południowej, Azji i Europie.
Dromeozaury są odnajdywane w niemalże każdym złożu skamielin z okresu kredowego, a to świadczy o tym, że odniosły bardzo duży sukces ewolucyjny. Bliscy krewni welociraptora, np. Sinortnithosaurus, wskazują na to, że welociraptory były pokryte piórami a ich kończyny przednie i tylne były pokryte długimi piórami. Jednakże welociraptory nie były przystosowane do latania. Zwierzęta te poruszały się na dwóch nogach, miały wydłużony ogon wzmocniony małymi kostnymi wyrostkami, długie kończyny przednie i trzy długie palce z dużymi zaostrzonymi pazurami. Ponadto stopa welociraptora posiadała zmodyfikowany "zabójczy szpon", używany do polowania. Znaleziono szczątki welociraptora, który atakował protoceratopsa. Oba zwierzęta prawdopodobnie odbywały właśnie walkę na śmierć i życie, kiedy runęła na nie wydma piaskowa i pogrzebała je żywcem.
