Shinya Tsukamoto urodził się w tokijskiej dzielnicy Shibuyja 1 stycznia 1960 roku. W dzieciństwie fascynowały go kultowe japońskie seriale telewizyjne takie jak Ultra-Q. Własne filmy zaczął kręcić w wieku lat czternastu kamerą Super-8. Tsukamoto studiował malarstwo na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Nihon, interesował się też teatrem. W czasie studiów założył zespół teatralny, dla którego sam pisał sztuki, reżyserował i występował. Po ukończeniu studiów przez cztery lata pracował dla komercyjnej wytwórni filmowej, z której odszedł w 1985 roku, by założyć trupę teatralną „Kaiju Theater.”
W 1986 roku na taśmie 16 mm nakręcił krótkometrażowy film Futsuu Saizu No Kaijin, w którym wystąpił wraz z przyjaciółmi: Kei Fujiwarą, Nobu Kanaoką i Tomorowo Taguchim. Aktorzy do dziś są stałymi współpracownikami Tsukamoto i wystąpili w prawie wszystkich jego filmach. W 1989 roku na ekrany wszedł Tetsuo: The Ironman – debiutancki, niezależny film pełnometrażowy Tsukamoto, który poza Japonią cieszył się wielką popularnością i otrzymał główną nagrodę na festiwalu filmów fantastycznych Fantasporto w Rzymie w 1989 roku.
Po zagranicznym sukcesie Tetsuo reżyser otrzymał od wytwórni filmowej Shochiku propozycję zrealizowania filmu na podstawie znanej mangi Moroboshi Daijirou. Tak powstał Hiruko the Goblin (1990) – jeden z nielicznych wysokobudżetowych, komercyjnych filmów w karierze Shinya Tsukamoto. Dwa lata później ukazała się zapowiadana druga część Tetsuo – Bodyhammer (1992). Nie jest to bezpośrednia kontynuacja, lecz raczej eksplorowanie tego samego, co w Tetsuo uniwersum. Film był pokazywany na trzydziestu międzynarodowych festiwalach filmowych, na których zdobył osiem nagród. Rekordowa sprzedaż obu części na kasetach wideo potwierdziła ich niesłabnącą popularność na całym świecie. W 1995 roku Tsukamoto ukończył swój kolejny film Tokyo Fist, który otrzymał nominację do Złotego Lamparta na Festiwalu Filmowym w Locarno. W 1997 japoński reżyser wszedł w skład Jury 54. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Wenecji.
Rok później premierę miał Bullet Ballet (1998) , który spotkał się z chłodniejszym niż wcześniejsze filmy przyjęciem. W roku 1999 na ekrany weszło Gemini – jedyny film Tsukamoto, którego akcja nie rozgrywa się współcześnie. Jest to również jeden z nielicznych filmów, do których scenariusza nie napisał sam reżyser – Tsukamoto posłużył się opowiadaniem japońskiego pisarza Edogawa Rampo. Dzięki wsparciu finansowemu dużej wytwórni filmowej Tsukamoto mógł po raz pierwszy w swej karierze zaangażować gwiazdy japońskiego kina. Najnowszy obraz Shinya Tsukamoto – Czerwcowy wąż (2002) – ponownie wzbudził uznanie u jurorów filmowych festiwali. Film ten otrzymał Nagrodę Świętego Marka oraz Nagrodę Kinematrix w Wenecji oraz dwa trofea na festiwalu filmów fantastycznych Fantasporto w Rzymie.
Shinya Tsukamoto jest nie tylko cenionym reżyserem, ale i aktorem. Wystąpił we wszystkich swoich filmach. W 1993 roku po raz pierwszy zagrał w obrazie, którego sam nie reżyserował – dramacie The Most Terrible Time in My Life Kaizo Hayashiego, a rok później – w 119 - Quiet Days of Fireman Naoto Takenaki. W filmie Sunday Drive (1998) Hisashiego Saito po raz pierwszy zagrał rolę główną. Od tego czasu wystąpił w jedenastu filmach.
Shinya Tsukamoto tworzy kino autorskie – sam pisze scenariusze i występuje w swoich filmach, często pełni również funkcje operatora, montażysty i producenta. Wypracował własny, oryginalny styl filmowy oparty na eksperymentach narracyjnych i montażowych, a także na monochromatycznych lub przesadnie kolorowych kadrach. Filmy Tsukamoto poruszają wciąż te same tematy: przemoc, przekraczanie integralności ciała czy związek człowieka z otaczającą go technologiczną rzeczywistością. Filmy te mają również wspólnego bohatera – japońskiego everymana, w którego życie nagle wdziera się intruz. Zawarty w filmach Shinya Tsukamoto przekaz komunikuje treści uniwersalne, które - pomimo różnic kulturowych – przyciągają uwagę widzów na całym świecie.
Filmografia:
1986 – Futsu saizu no kaijin / The Phantom of Regular Size
1987 – Denchu Kozo no boken / The Adventure of Denchu Kozo
1989 – Tetsuo / Tetsuo: The Ironman
1990 – Yokai Hanta / Hiruko the Goblin
1992 – Tetsuo II: Bodyhammer
1995 – Tokyo-ken / Tokyo Fist
1998 – Bullet Ballet
1999 – Sôseiji / Gemini
2002 – Czerwcowy wąż / Rokugatsu no hebi
