"Powiedźcie mi, jak to jest możliwe, że Pugaczow był świadkiem na waszym ślubie?" - zapytał D. Pianow. "Dla pana to jest Pugaczow - odpowiedział z gniewem starzec - a dla mnie to był wielki car Piotr Fiodorowicz".
(Aleksander Puszkin, "Wspomnienia o rewolucji")
Wladimir Maszkow (Pugaczow)
Aleksander Proszkin, reżyser "Córki kapitana" nie ma wątpliwości - jeśli Pugaczow był obdarzony przez Boga jakimś talentem, to z pewnością był to talent aktora. To on jest osią charakteru samozwańca. Wszyscy wielcy oszuści są aktorami z natury - wcielają się w życie innych ludzi, odgrywają ich role. Proszkin starał się uwypuklić fakt, że Pugaczow był w rzeczywistości parodią cara. Jego zachowanie to przez cały czas zachowanie aktora zaangażowanego do roli bohatera. Aktora obdarzonego wielkim wyczuciem tych technik, które umożliwiają wystąpienia przed publiką i czynią je efektywnymi. Pugaczow wie, kiedy powtórzyć kwestię, kiedy ją zacząć i kiedy skończyć.
U podstaw filmu leży przekonanie, że Pugaczow był genialnym aktorem, któremu przyszło zagrać główną rolę w największym publicznym przedstawieniu osiemnastego wieku. "Gra ze śmiercią" miała ogromny wpływ na tłum, a Pugaczow wiedział, jak nim manipulować. Niekończące się procesy, barbarzyńskie egzekucje i niewiarygodne ułaskawienia podniecały tłum, zaspokajały jego zwierzęce instynkty.
Pugaczow, który ma poparcie tłumu, ma siłę. Także wtedy, kiedy zostaje przywieziony na Kreml w łańcuchach. Jego obecność wywołuje bójki w tłumie. Nawet pokonany dzierży władzę nad emocjami zgromadzonych. W czasie procesu natomiast, kiedy zostaje sam, traci całą swoją moc.
Reżyser "Córki kapitana" najbardziej ceni u Wladimira Maszkowa, grającego rolę Pugaczowa, jego zdolności aktora charakterystycznego. Maszkow gra aktora. Aktora, który w każdym momencie swojego życia jako samozwańca odgrywa jakąś rolę. Właściwie, rola Pugaczowa jest złożona z wielu małych epizodów. Raz jest carem, raz szlachetnym mężczyzną, a raz Bogiem. Pugaczow to wiele różnych postaci, które gdzieś się łączą i stają się jedną osobą.
Wladimir Maszkow jest nawet podobny do Pugaczowa przedstawianego na portretach i opisywanego w książce. We wcześniejszych ekranizacjach książki Puszkina Pugaczow był wysoki i krzepki, gigant zbliżający się do starości. Ale u Puszkina znajdziemy następujący opis: "Miał mniej więcej czterdzieści lat, był średniego wzrostu, szczupły, ale barczysty. W jego brodzie widać było coraz więcej siwych włosów, a duże, żywe oczy nigdy nie były nieruchome. Jego twarz sprawiała przyjemne wrażenie, nie było jednak wątpliwości co do jego siły."
Wladimir Maszkow - wybrana filmografia:
1993 - I Am Ivan, You Are Abraham (reż. I. Zauberman)
1994 - Limita (reż. D. Jewstignejew)
1994 - The Moscow Nights (reż. W. Todorowski)
1995 - The American Daughter (reż. K. Szaknazarow)
1997 - The Thief (reż. P. Chukhrai)
1998 - Two Moons, Three Sons (reż. R. Balajan)
1999 - Mama (reż. D. Jewstignejew)
1999 - Córka kapitana (Ruskij Bunt - ros., The Captain's Daughter - ang.) (reż. A.Proszkin)
„Powieść jest oparta na legendzie, jaką niegdyś usłyszałem, o oficerze, który stał się zdrajcą i przyłączył się do bandy Pugaczowa. Caryca ustąpiła błaganiom jego ojca i udzieliła łaski wybaczenia”.
(Aleksander Puszkin do Piotra Korsakowa)
Sergiej Makowetski (Szwabrin)
Historię Szwabrina opowiedzianą w "Córce kapitana" nazwać można historią wielkiej pychy. Szwabrin to człowiek o wyjątkowej osobowości. Doświadcza on jednak fatalnej w skutkach zamiany pojęć: "Bóg jest we mnie" zastąpione zostaje autodestrukcyjnym przekonaniem - "jestem Bogiem". Szwabrin traktuje siebie samego tak poważnie i tak bardzo siebie ceni, że jak mówi reżyser, "jego zachowanie trudno nazwać zdradą". Dlaczego miałby iść na szubienicę z powodu jakiś absurdalnych zasad? Dla niego to śmieszne. Dlaczego człowiek z jego inteligencją, naturą i talentami miałby pozwolić, by jakiś łajdak założył mu pętlę na szyję?
Szwabrin chce postępować jak odważny mężczyzna, ale przecenia swoje możliwości i przekracza przyznane mu prawa, przez co łamie prawa innych. W efekcie jego życie przynosi mu pręgierz, i według wizji reżysera, szaleństwo.
Sergiej Makowetski, który wcielił się w postać Szwabrina, przekonany jest, że jego bohater owładnięty jest pasją prawdziwego hazardzisty. Już przed spotkaniem z młodym Griniowem Szwabrin odczuwa pokusę, aby igrać z pojęciami świętymi dla innych: honorem, miłością i lojalnością. Ta gotowość do podejmowania ryzyka wprowadza zamieszanie w jego życie. Zdaniem aktora, Szwabrin to ktoś, kto "ciągle szuka mocnych wrażeń".
Dramat Szwabrina nie polega na tym, że jest on zbędny w miłosnym układzie, ale na tym, że nie umie kochać. Dlatego też niezwykle silne uczucie między Maszą a Griniowem wywołuje u niego furię. Jego przemyślna intryga ma na celu nie tyle pozyskanie serca Maszy i wyrwanie jej z objęć młodego oficera, ile zniszczenie ich miłości. To nie jest dramat miłosny, lecz dramat braku miłości.
Sergiej Makowetski budując swoją rolę, wybrał powściągliwość zamiast ekspresji, mocnego podkreślania cech charakteru. Zdaniem aktora to czyny postaci najlepiej opisują jej postępowanie, a czyny Szwabrina mówią same za siebie. Zbytnie akcentowanie charakteru, według aktora, byłoby pozbawione dobrego smaku i uczyniłyby ze Szwabrina postać pospolicie negatywną. Dzięki jego grze Szwabrin jawi się w filmie jako człowiek pełen sprzeczności, nieprzewidywalny, nawet dla samego siebie i nieprzeciętny.
Filmografia aktora:
1992 - Our American Borya (reż. B. Buszmelew)
1992 - Moscow Parade (reż. I. Dykowiczny)
1993 - Makarov (reż. V. Khotinenko)
1997 - Operation "Happy New Year" (reż. A. Rogockin)
1998 - Retro for Three (reż. P. Todorowski)
1998 - Of Monsters and Men (reż. A. Balabanow)
1999 - Córka kapitana (Ruskij Bunt - ros., The Captain Daughter - ang.) (reż. A.Proszkin)
„Historia, leżąca u podstawy tej powieści, dobrze znana jest w okręgu orenburskim”.
(Aleksander Puszkin, przedmowa do "Córki Kapitana")
Mateusz Damięcki (Griniow)
Zdaniem reżysera filmu, Griniow to jedna z najlepiej uchwyconych postaci w prozie Puszkina. Griniow to jeden z tych wyjątkowych ludzi, którzy dojrzewają w wieku 15, 16 lat. Ich instynkt wytycza im pozbawioną omyłek drogę w powszechnym chaosie. Bohater staje przed ważnymi moralnymi wyborami: "Jaki jest cel życia? Miłość, która spada na niego, czy polityczne i klasowe rozgrywki? Balansując na krawędzi, Griniow zdołał wypełnić z honorem swoje obowiązki oficera i szlachcica, jak też ocalić dziewczyną, którą kochał".
"Griniow jest jednym z tych przedstawicieli swojego pokolenia, którzy nie kierują się wyłącznie zdrowym rozsądkiem, ani normami, które narzuca społeczeństwo. Idą za głosem serca. Początek XIX w. zrodził pokolenie ludzi o silnie rozwiniętym instynkcie moralnym i wyjątkowej postawie wobec cara, społeczeństwa, religii i miłości. Pokolenie Puszkina jest chyba najbardziej wartościowym w historii współczesnej Rosji. Pierwszymi byli młodzi chłopcy pokroju Piotra Griniowa i patrząc na nich możemy zrozumieć proces tworzenia się tej generacji."
Polski aktor Mateusz Damięcki jest w tym samym wieku co Griniow - w momencie rozpoczęcia zdjęć miał dokładnie 16 lat. Główną rolę w "Córce kapitana" dostał jednak dzięki swojemu bogatemu doświadczeniu aktorskiemu. Reżyser filmu takimi słowami określił głównego aktora: "To niezwykła osobowość. Ten chłopak nas po prostu oczarował."
"Gdy dowiedziałem się, że wystąpię w dramacie kostiumowym opartym na opowiadaniach Puszkina i kręconym na terenie Rosji, byłem w siódmym niebie - mówi Mateusz Damięcki. „Cały tydzień czekałem na zaproszenie na przesłuchanie do głównej roli. Byłem bardzo podekscytowany, przeczytałem 'Córkę kapitana' dwa razy i okres historyczny w niej opisywany stał się moim konikiem. Potem zdarzyło się coś wspaniałego - dostałem rolę. Czekała mnie ciężka, ale bardzo ciekawa praca - musiałem nauczyć się szermierki i jazdy konnej. Mimo strasznych mrozów na planie panowała bardzo ciepła atmosfera. Cała ekipa to wspaniali ludzie, których warto było poznać. To było niewiarygodne doświadczenie i ciągle wracam do niego w myślach".
Filmografia aktora:
1992 - Czterdziestolatek (reż. Jerzy Gruza)
1993 - WOW (reż. J. Lukadzewicz)
1993 - Świąteczna piosenka (reż. R. Glinski)
1993 - Dom (reż. J. Łukaszewicz)
1995 - Matki, żony, kochanki (reż. J. Machulski)
1997 - Ja i moje życie (reż. M. Potocka)
1998 - Matki, żona, kochanki (II) (rez. J. Machulski)
1999 - Policjanci (reż. L. Wylężałek)
1999 - Córka kapitana (Ruskij Bunt - ros., The Captain Daughter - ang.) (reż. A.Proszkin)
2000 - Przedwiośnie (reż. F. Bajon)
„Nadszedł świt i przyszła do mnie Masza”.
("Córka kapitana", syberyjska piosenka ludowa pochodząca ze "Zbioru rosyjskich pieśni ludowych" Pracha - 1790)
Karolina Gruszka (Masza)
Filmowcy starali się uwidocznić fakt, że na charakter Maszy i jej światopogląd największy wpływ mieli jej rodzice, którzy się bardzo kochali. Kapitan i jego żona są znacznie młodsi niż we wcześniejszych adaptacjach książki Puszkina. Według reżysera "Mironowie to ludzie, których wiąże bardzo silne uczucie. Żyli razem i umarli razem. Żona wybrała śmierć, bo nie chciał żyć bez męża. Byli lojalnymi, troskliwymi, prostolinijnymi ludźmi, ale o bardzo silnych osobowościach".
Głębokie uczucia i intuicyjna wiara w to, że miłość jest sensem życia towarzyszyły Maszy od dzieciństwa. Dziewczyna nosi w sobie na poły świadome, lecz głębokie przekonanie, że ludzie istnieją po to, by ich kochać i jest gotowa na wszystko, by być wierną temu przekonaniu. Tylko bardzo silna osoba może osiągnąć to, co wydaje się niemożliwym do osiągnięcia - dotrzeć do carycy i błagać u jej stóp o łaskę. Taką siłę czerpać można z wewnętrznej spójności, którą Masza odziedziczyła po swoich rodzicach.
Masza, grana przez polską aktorkę Karolinę Gruszkę, jest osobą powściągliwą i odrobinę nadpobudliwą. Reżyser uważa, że źródłem tych cech charakteru jest jej wychowanie. Masza wyrosła w odseparowanym od świata garnizonie, gdzie pozbawiona była damskiego towarzystwa. Wychowana przez pewną siebie matkę, która zawsze chciała odgrywać czołową rolę w małym garnizonowym światku, Masza miała wiele powodów, by być nieśmiałą.
Przyjaciele Karoliny określają ją jako pogodną i bardzo utalentowaną osobę. Jest piękna, inteligentna, pracowita. Bardzo wcześnie zwróciła na siebie uwagę czołowych polskich reżyserów. Ma za sobą role u takich sław, jak Andrzej Wajda i Krzysztof Zanussi.
Karolina mówi, że bardzo wcześnie zdała sobie sprawę z tego, że nie zdoła pojąć wszystkich "subtelnych niuansów rosyjskiej duszy". Dlatego też nie starła się przedstawić Maszy jako "stuprocentowej Rosjanki". Dla młodej aktorki była jasne, że efektem jej wysiłków byłby wtedy płytki i stereotypowy wizerunek. Postanowiła więc skupić się na tych uczuciach i reakcjach, które może powiązać z własnymi tak, by wydawać się samej sobie wiarygodną. Karolina podziwia szczerość, otwartość i spontaniczność Maszy, czyli te cechy, które najczęściej wiąże się z pierwszą miłością. Poza tym także zdecydowanie dziewczyny, które nasila jej wiara w miłość. Karolina jest pewna, że te uczucia są kluczem do przedstawienia postaci, a nie narodowość aktorki, i ma nadzieje, że widzowie odnajdą prawdę w jej wizerunku.
Filmografia aktorki:
1989 - Concerto De Minor de Frederic Chopin (reż. K. Zanussi)
1995 - Panna Nikt (reż. A. Wajda)
1996 - Boża podszewka (reż. I. Cywińska)
1997 - Sława i chwała (reż. K. Kutz)
1997 - Dziadkowie (reż. J. Englert)
1997 - Perła (reż. P. Mikucki)
1998 - Sposób na Alcybiadesa (reż. W. Szarek)
1999 - Córka kapitana (Ruskij Bunt - ros., The Captain Daughter - ang.) (reż. A.Proszkin)
2000 - Przedwiośnie (reż. F. Bajon)
