"Ikiru" - w dosłownym tłumaczeniu „żyć” – zajmuje szczególną pozycję w filmografii Kurosawy. W odróżnieniu od innych jego filmów, "Piętno śmierci" jest pozbawione wszelkiej przemocy. W porównaniu z jego sławnymi eposami o samurajach i współczesnymi filmami kryminalnymi, "Piętno śmierci" jest opowieścią, w której nie ma miejsca na zbrodnię. Chyba, że zbrodnią nazwiemy biurokratyczną obojętność wobec potrzeb społeczeństwa.
"Piętno śmierci" jest także jedynym filmem nakręconym w latach 1948 – 1965, w którym nie zagrał Toshirô Mifune, ulubiony aktor Kurosawy.
Zamiast niego, główną postać stworzył inny, równie podziwiany przez reżysera aktor, Takashi Shimura. W rzeczywistości, Shimura, który grał Kambei, przywódcę obrońców wioski w "Siedmiu samurajach", wystąpił w 21 filmach Kurosawy, Mifune w 16. W "Piętnie śmierci", Shimura zagrał rolę swego życia, postać Kanji Watanabe. Watanabe jest urzędnikiem państwowym, który popadł w skostniałą rutynę i – jak oznajmia bezstronny narrator – żył przez dwadzieścia pięć lat niczym trup. Kiedy dowiaduje się, że ma zaawansowanego raka i że od śmierci dzieli go kilka miesięcy, postanawia nadać sens swojemu życiu.
"Piętno śmierci" to jeden z ulubionych filmów Kurosawy. Powstał, jak powiada reżyser, z jego własnego poczucia moralności. I chociaż w czasie realizacji Kurosawa miał zaledwie czterdzieści dwa lata a przed sobą realizacje wielu wspaniałych dzieł, już wtedy zastanawiał się nad sensem własnego życia. Prześladuje mnie uczucie – jak mówił – że zrobiłem w życiu tak niewiele. Kiedy o tym pomyślę, boli mnie serce.
Jeżeli popatrzeć na film z tej perspektywy,"Piętno śmierci" jest rodzajem terapii. Kurosawa stara się przekonać siebie i nas, że życie może nabrać sensu, nawet jeśli kładzie się na nim cień nieuchronnej śmierci. Jak napisał krytyk filmowy Richard Brown: "Piętno śmierci" jest ograniczoną afirmacją życia wpisaną w krajobraz wszechogarniającej negacji. Oznacza to, że życie staje się bezcelowe, kiedy już wszystko zostało powiedziane i zrobione. Jednocześnie życie ludzkie może nabrać sensu, jeżeli człowiek podejmie jakieś działanie, które będzie miało dla niego znaczenie. To co inni pomyślą o nim jest zupełnie nieistotne, a nawet niedorzeczne. Sens jego życia wyraża się w tym, co robi, by życie nabrało znaczenia. I nic więcej.
Struktura czasu w "Piętnie śmierci" jest dość niezwykła, skomplikowana, a nawet zaskakująca. Czas ulega tutaj rozciąganiu i jednocześnie biegnie jakby w skróconej perspektywie. Dopiero po około stu minutach, a więc w drugiej połowie, Watanabe znajduje poszukiwany cel – i niemal natychmiast po tym odkryciu narrator lakonicznie informuje nas o śmierci bohatera. Przeskakujemy do przodu, by być świadkami tego, co nastąpiło dalej. I dopiero wtedy, za pomocą misternie skonstruowanych sekwencji retrospektywnych (trzynaście w ciągu siedemnastu minut) dowiadujemy się, na czym Watanabe tak bardzo zależało przez ostatnie miesiące swojego życia.
Aby zasugerować widzowi stan umysłu swojego protagonisty, Kurosawa często odwołuje się do ekspresyjnej estetyki efektów dźwiękowych i wizualnych. Kiedy Watanabe dowiaduje się o śmiertelnej chorobie i wychodzi z kliniki, dźwięk nagle zamiera. Ciszę przerywa dopiero klakson przejeżdżającego nieopodal samochodu ciężarowego. Wtedy bohater budzi się. W sekwencji życia w nocnym mieście, gdy Watanabe błądzi w poszukiwaniu przyjemności, wizualne zniekształcenia otaczającej rzeczywistości oddają jego dezorientację i zdumienie.
Końcówka filmu zawiera jedną z najbardziej poruszających scen w historii kina. Stanowi ona dowód na to, jak sprawnym reżyserem był Kurosawa w budowaniu i szybkich zmianach nastroju. W połowie drogi malowania przed widzem sardonicznej wizji nocnego życia w Japonii, w jednym z klubów, Watanabe prosi pianistę, żeby zagrał starą, romantyczną melodię piosenki "Życie jest zbyt krótkie" ("Zakochaj się dziewczyno, gdyż jutro nie nadejdzie…"), po czym fałszując nuci ją chrapliwym głosem. Kurosawa poprosił Shimurę, aby ją nucił tak, jakby był obcy w otaczającym go świecie, gdzie nikt nie wie, że w ogóle istnieje. W istocie, daje to niezwykle poruszający efekt.
OBSADA
Takashi Shimura jako Kanji Watanabe
Shinichi Himori jako Kimura
Haruo Tanaka jako Sakai
Miki Odagiri jako Toyo Odagiri
Minoru Chiaki jako Noguchi
Yunosuke Itô jako pisarz
