Splatając sceniczne monologi, prywatne listy Marii Callas oraz migawki z jej burzliwego życia w dokumencie "Maria Callas Monica Bellucci: Spotkanie" Tom Volf i Yannis Dimolitsas snują hybrydową opowieść o samotności, miłosnych rozczarowaniach i cenie geniuszu. A Monica Bellucci, ubrana w ikoniczną suknię Yves Saint Laurenta, należącą niegdyś do Marii Callas, zaprasza widzów do podjęcia próby odpowiedzi na pytanie, czy sława jest darem, czy przekleństwem?
Powiedzieć, że reżyser i artysta wizualny Tom Volf ma obsesję na punkcie Marii Callas, to nic nie powiedzieć. W przeciągu ostatniej dekady wydał trzy książki, zrealizował dwa filmy dokumentalne oraz dwie wystawy przybliżające postać najsłynniejszej operowej divy świata, a także napisał i wyreżyserował monodram na podstawie jej wspomnień i korespondencji. Do wcielenia się w rolę Callas na scenie zaprosił ikonę kina - włoską aktorkę Monicę Bellucci. Mający aż trzy wersje językowe (francuską, angielską i włoską) spektakl "Maria Callas: Lettres & Mémoires" prezentowano na scenach całego świata.
Powstały we współpracy z greckim reżyserem Yannisem Dimolitsasem dokument "Maria Callas Monica Bellucci: Spotkanie" stanowi swoiste domknięcie tego projektu, łącząc materiały z trwającej cztery lata trasy (2019-2023), zakończonej w nowojorskim Beacon Theatre w setną rocznicę urodzin artystki, z archiwalnymi nagraniami Callas, konferencjami prasowymi i wywiadami z Bellucci oraz inscenizowanymi scenami nakręconymi w paryskim mieszkaniu divy.
Centralnym elementem czarno-białego filmu pozostaje monodram Bellucci, która, ubrana w autentyczną suknię zaprojektowaną dla Marii Callas przez Yves Saint Laurenta, recytuje listy i fragmenty pamiętników bohaterki. Strój ten, jak przyznaje aktorka, stał się kluczem do emocjonalnego połączenia z postacią.
Dokument przeplata fragmenty spektaklu z wypowiedziami Bellucci, która analizuje życie Callas - od trudnego dzieciństwa, przez burzliwe relacje z Giovannim Meneghinim i Aristotlem Onassisem, po artystyczne wybory i towarzyszącą jej pod koniec życia samotność.
Choć minimalistyczny spektakl Toma Volfa spotkał się z umiarkowanym przyjęciem krytyki, dokumentalny zapis jego fragmentów pozwala docenić przede wszystkim aktorstwo debiutującej na scenie teatralnej Bellucci, która imponuje wrażliwością i wyczuciem, wydobywając ludzką naturę słynnej sopranistki skrywaną za pomnikową legendą divy.
Szkoda, że w tym zapisie zabrakło rejestracji prób - momentów, gdy reżyser i aktorka zostaliby uchwyceni w procesie poszukiwania i tworzenia własnej opowieści. Natomiast, dzięki uzupełnieniu scenicznej kreacji o materiały archiwalne i inscenizacje, ekranowa opowieść Volfa i Dimolitsasa staje się pełniejsza i, prawdopodobnie, bardziej czytelna niż oryginalny spektakl. Wszystko to buduje pomost między przeszłością a teraźniejszością, pozwalający na tytułowe "spotkanie" Callas i Bellucci.
Dokument wydobywa w ten sposób na pierwszy plan uniwersalność historii Callas - kobiety, która łamała konwenanse (m.in. walcząc o rozwód w czasach, gdy był we Włoszech zakazany) i gotowa była postawić swoją karierę na szali w imię miłości. Twórcy nie tylko składają hołd jednej z największych artystek XX wieku, ale także, a może przede wszystkim, tworzą uniwersalną opowieść o cieniach i blaskach sławy oraz emocjonalnej kruchości, która skrywa się pod pancerzem muzycznego geniuszu.
Patrząc na Bellucci nie sposób uniknąć porównań z niedawną kreacją Angeliny Jolie w filmie "Maria Callas" Pablo Larraina. To dwie zupełnie różne interpretacje. Gdy wspierana przez dokumentalne archiwa Bellucci stara się ukazać źródło kobiecej siły i determinacji Callas, portretująca schorowaną artystkę w schyłkowym momencie życia Jolie pokazuje moment godzenia się z tym, co bezpowrotnie minęło.
Na szczęście jako widzowie nie musimy wybierać. Tym bardziej, że kino fabularne i dokumentalne rządzi się innymi prawami. Niemniej, zarówno Volf, jak i Larraine udowadniają, że dziedzictwo Callas wciąż żyje - nie tylko w muzyce, ale i w walce o prawo do autentyczności oraz interpretacji.
7/10
"Maria Callas Monica Bellucci: Spotkanie" (Maria Callas: Letters and Memoirs), reż. Yannis Dimolitsas i Tom Volf, Francja, Włochy, Grecja 2023, premiera: 22. edycja festiwalu Millennium Docs Against Gravity 2025.
